Praktycznie każdy wyższy budynek jaki powstał od połowy XIX wieku wyposażony jest w windę. Wynalazek ten znacząco ułatwił poruszanie się po coraz wyższych budynkach, jakie zaczęły powstawać w epoce industrialnej. Chociaż wielu konstruktorów podejmowało się próby stworzenia windy, pierwszą prawdziwą windę stworzył Elisha Otis.
Ciężko jednoznacznie stwierdzić kiedy powstał pomysł zaprojektowania windy. Już Archimedes w 236 roku p. n. e. podobno zaprojektował windę do podnoszenia ładunków. W średniowieczu powstało kilka kolejnych podobnych projektów, ale wszystkie z nich miały jedną istotną wadę. Do ich podnoszenia potrzebna była siła mięśni – ludzkich, albo zwierzęcych, co znacząco utrudniało ich wykorzystanie.
Elisha Otisa podczas prezentacji bezpiecznej windy
Dopiero w XIX wieku za sprawą rozwijającego się przemysłu wydobywczego konstruktorzy z różnych części świata zaczęli szukać sposobu na ułatwienie transportu ładunków w pionie. Pomocny okazał się silnik parowy, który pozwolił na sprawniejszą obsługę wind. W 1823 roku w Wielkiej Brytanii dwóch konstruktorów – Burton i Hormer, zaprojektowało podnoszoną parowo platformę, którą zaprezentowali w centrum Londynu jako atrakcję turystyczną.
W 1835 roku również w Wielkiej Brytanii w kopalniach zaczęły pojawiać się pierwsze, prymitywne podnoszone parowo windy, służące do transportu urobku. W kolejnych latach jeszcze kilku konstruktorów stworzyło podobne urządzenia, ale żadne z nich nie zyskało popularności i wszystkie miały jedną istotną wadę – w przypadku zerwania liny, platformy lub kabiny spadały, co było bardzo niebezpieczne.
Odrestaurowana stara winda w Rzymie (fot. Michał Banach)
Sytuacja zmieniła się w 1852 roku za sprawą amerykańskiego przemysłowca Elisha Otisa (ur. 3.08.1811, zm. 8.04.1861). Otis otrzymał polecenie zaprojektowania podnoszonej parowo platformy do transportu ciężkich maszyn w fabryce Maize & Burns. Konstruktor stworzył stosowne urządzenie, a na jego podstawie postanowił zaprojektować urządzenie nadające się do transportu ludzi.
Wynalazek Otisa składał się z podnoszonej przez silnik parowy platformy lub kabiny, wyposażonej w zabezpieczenie, które blokowało kabinę w przypadku pęknięcia liny. Początkowo dzieło Otisa nie spotkało się z żadnym zainteresowaniem. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1854 roku, gdy konstruktor zaprezentował swoją windę na wystawie w Crystal Palace. Podczas pokazu jego asystent przeciął siekierą linę, na której wisiał platforma z samym Otisem, ale dzięki mechanizmowi bezpieczeństwa, nie spadła ona na ziemię.
Współczesne windy
Pokaz był wystarczający, aby spopularyzować wynalazek Otisa. Co ciekawe, warto dodać, że pierwszym budynkiem, w którym zbudowano prawdziwy szyb windy znalazł się w biurowcu Cooper Union, którego budowę rozpoczęto w Nowym Jorku w 1853 roku. Peter Cooper był pewien, że wkrótce pojawi się bezpieczna winda pasażerska, w związku z czym postanowił zawczasu zaopatrzyć swój budynek w szyb. Winda umieszczona w tym budynku musiała być jednak zaprojektowana specjalnie pod szyb, ponieważ miał on zaokrąglone ściany. Dopiero w biurowcu Equitable Life Building, który ukończono w 1870 roku zainstalowano typowe, nowoczesne szyby wind.
Twórcą zasilanej elektrycznie windy został jednak Werner von Siemens. Zaprojektował on elektryczną windę w 1880 roku. W kolejnych latach inni konstruktorzy dopracowywali wynalazki Otisa i Siemensa, tworząc znane nam współcześnie windy, ale to właśnie ci dwaj konstruktorzy są ojcami wind. Dzięki ich wynalazkom, możliwe było budowanie coraz wyższych budynków.
Prawdopodobnie najstarsza winda w Polsce, w Grudziądzu, przy ul. ul. Legionów 31 (fot. Wikimedia Commons)
Warto dodać, że najstarsza winda w Polsce znajduje się prawdopodobnie w kamienicy przy ul. Legionów 31 w Grudziądzu. Zainstalowano ją w 1890 roku, jednak obecnie jest niesprawna. W związku z tym palmę pierwszeństwa przejęła winda znajdująca się a w Domu Towarowym Słowiniec w Słupsku, uznawana za najstarszą, działającą drewnianą windę w Europie.
