Niektóre rodzaje uzbrojenia dzięki swojej prostocie i skuteczności są ponadczasowe. Znakomitym tego przykładem jest koktajl Mołotowa, czyli butelka zapalająca, stosowana głównie do zwalczania pojazdów.Chociaż zaczęto je stosować pod koniec lat 30. XX wieku, mimo upływu czasu, cały czas pozostają w użyciu.
Historia
Historia butelki zapalającej jako broni sięga prawdopodobnie hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939). To właśnie w trakcie tego konfliktu pojawiły się pierwsze udokumentowane przypadki zastosowania butelek z łatwopalną cieczą do zwalczania pojazdów wojskowych. Użyli ich podczas bitwy pod Sesena we wrześniu 1936 roku marokańscy „regulares” przeciwko należącym do wojsk republikańskich czołgom T-26. Udało im się zniszczyć 3 czołgi, a kolejne 3 uszkodzili.
Duża skuteczność tak prostej broni sprawiła, że również Republikanie zaczęli z niej korzystać. W krótkim czasie kolejne armie na świecie zaczęły wyposażać swoich żołnierzy w butelki zapalające, często bardzo prymitywnej konstrukcji. Najważniejszym konfliktem, który sprawił, że butelki zapalające zyskały swoją potoczną nazwę i sławę była wojna zimowa między ZSRR a Finlandią (1939-1940).
Fińscy żołnierze masowo korzystali z butelek zapalających przeciwko radzieckim czołgom. Prosta i łatwa w produkcji broń idealnie nadawała się do zwalczania pojazdów poruszających się lasami w kolumnach. Podpalenie kilku pojazdów sprawiało, że cała kolumna mogła zostać unieruchomiona, a następnie zniszczona. To właśnie w trakcie walk w Finlandii butelki zapalające zyskały również nazwę „koktajl Mołotowa”.
Dokładne pochodzenie tej nazwy nie jest znane ponieważ istnieje kilka nie do końca udokumentowanych wersji. Według jednej, Wieczysław Mołotow miał powiedzieć, że wypije w Helsinkach koktajl po zakończeniu walk, a więc w odpowiedzi, Finowie zaczęli „częstować” rosyjskich żołnierzy właśnie koktajlami Mołotowa. Druga wersja sugeruje, że Mołotow twierdził na początku wojny, że naloty z użyciem bomb zapalających były w rzeczywistości dostawami żywności dla głodujących mieszkańców Finlandii. Butelki zapalające miały więc być „koktajlami” podawanymi do tych „potraw”. Trzecia wersja sugeruje, że nazwa pochodzi od rozporządzenia Państwowego Komitetu Obrony ZSRR z 7 lipca 1941 roku, podpisanego przez Mołotowa. Rozporządzenie zatwierdzało masową produkcję butelek zapalających jako uzbrojenia dla radzieckich żołnierzy.
Niezależnie od źródła nazwy, butelki zapalające szybko zyskały popularność po obu stronach frontu – zarówno oddziałów walczących z radziecką armią, jak i w oddziałach radzieckich, które walczyły z Niemcami. Również japońska armia stosowała butelki zapalające w trakcie walk w Chinach. Szczególnie tego typu uzbrojenie przypadło do gustu oddziałom partyzanckim na całym świecie oraz oddziałom obrony terytorialnej.
Budowa i wykorzystanie
Butelka zapalająca ma bardzo prostą konstrukcję. Składa się z butelki napełnionej w 2/3 materiałem zapalającym, najczęściej benzyną (w produkowanych chałupniczo koktajlach Mołotowa) lub napalmem i innymi podobnymi mieszankami paliwa z np. olejem (w produkowanych przemysłowo wersjach). Zapalnik stanowi w najprostszej wersji kawałek materiału, wciśnięty w szyjkę, który podpala się przed rzutem. W bardziej profesjonalnych wersjach stosuje się zapalniki chemiczne, które doprowadzają do zapłonu zawartości w momencie stłuczenia butelki, bądź np. zapałki sztormowe.
Proste koktajle Mołotowa, w których zapalnikiem jest podpalony materiał są bardzo niebezpieczne dla użytkownika, ponieważ często dochodzi w nich do przypadkowego zapłonu zanim butelka zostanie rozbita. Same butelki są też często bardzo podatne na uszkodzenia, więc w wersjach produkowanych przemysłowo zabezpieczano je podczas transportu i przechowywania, aby nie dochodziło do przypadkowych eksplozji.
Ideą butelek zapalających jest zainicjowanie pożaru, w związku z tym najczęściej po prostu rzuca się nimi w cel. Czasami w przeszłości stosowano specjalne miotacze w formie proc, które pozwalały na atakowanie celów z większej odległości. Rosjanie wykorzystywali butelki zapalające również jako miny. Zakopywano je pod ziemią i wyposażano w zapalnik chemiczny, inicjujący pożar w momencie stłuczenia butelki.
Butelka zapalająca przy swojej ogólnie wątpliwej skuteczności (zależnej od bardzo wielu czynników, zwłaszcza odległości z jakiej jest rzucana, celności i łatwości uszkodzenia) jest szczególnie skuteczna przeciwko pojazdom – rzucona na silnik może doprowadzić do zapłonu silnika, a rzucona pod koła pojazdu może doprowadzić do spalenia opon. Jeśli pojazd nie ma szczelnej konstrukcji, płonący płyn może również dostać się do wnętrza przez różne włazy i szczeliny, doprowadzając do pożaru i poważnych ran lub śmierci załogi. Butelki zapalające znalazły również zastosowanie podczas zamieszek i demonstracji. Rzucone w kierunku służb porządkowych stanowią duże zagrożenie dla ludzi.
Podsumowanie
Butelki zapalające stosowano podczas całej II wojny światowej. Po jej zakończeniu w wielu krajach zaczęto je produkować w profesjonalnej formie (np. w Szwecji), o wiele bezpieczniejszej w przechowywaniu i stosowaniu. Swój renesans koktajle Mołotowa przeżyły na początku XXI wieku wraz z kolejnymi konfliktami asymetrycznymi i powstaniami, a w szczególności podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej, która wybuchła pod koniec lutego 2022 roku.
Butelki zapalające stały się popularnym uzbrojeniem oddziałów broniących ukraińskich miast przed rosyjskimi kolumnami pojazdów zwłaszcza w początkowym etapie walk, gdy brakowało innych rodzajów uzbrojenia przeciwpancernego. W ciasnych ulicach taka broń stanowi bardzo duże zagrożenie dla wszelkich pojazdów, a dzięki łatwości i niskim kosztom produkcji idealnie nadawała się do uzbrojenia oddziałów Obrony Terytorialnej.
