Krążownik pancernopokładowy Askold

Zaprojektowany w ramach programu 1898 krążownik pancernopokładowy wyróżniał się charakterystyczną sylwetką z 5 kominami oraz intensywną, aczkolwiek stosunkowo krótką karierą. W swojej historii nosił banderę Rosji, RFSRR (Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej) oraz Wielkiej Brytanii.

Krążownik pancernopokładowy Askold

Askold był jednym z trzech krążowników pancernopokładowych zaprojektowanych w ramach programu 1898 do służby na Dalekim Wschodzie. Razem z krążownikami Wariag i Bogatyr miał być dużym, dobrze uzbrojonym krążownikiem pancernopokładowym, typowym dla Rosyjskiej floty tego okresu. Zamówiono go w stoczni Germania w Kilonii, a stępkę oficjalnie położono 8 lipca 1899 roku. Wodowanie miało miejsce 2 marca 1900 roku, a do służby okręt wszedł 12 stycznia 1902 roku.

Okręt miał 132,5 m długości i wyporność całkowitą 7022 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 15 925 KM, zapewniające prędkość maksymalną 23,5 węzła (podczas prób krążownik osiągnął jednak prędkość 24 węzły), oraz zasięg 5720 mil morskich (7408 km) przy prędkości 10 węzłów. Uzbrojenie składało się z 12 dział kalibru 152 mm – po 5 na każdej burcie i po jednym na dziobie i rufie, 12 dział kalibru 75 mm, 8 dział kalibru 47 mm, 2 działek kalibru 37 mm, 6 wyrzutni torped kalibru 381 mm, oraz dodatkowo 2 karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm i dwóch dział desantowych kalibru 63,5 mm. Załoga liczyła 534 oficerów i marynarzy. Pancerz okrętu miał grubość 40-51 mm na pokładzie, 75-100 mm na skosach pokładu, 152 mm na mostku i 25 mm na maskach dział artylerii głównej.

Cechą charakterystyczną Askolda było 5 wąskich kominów i stosunkowo niski dziób z wysoko ustawioną nadbudówką, na której umieszczono też dziobowe działo artylerii głównej. Okręt osiągał wysoką prędkość, ale uzyskano to kosztem węższego i ciaśniejszego wnętrza kadłuba, oraz nieco mniejszej dzielności morskiej przy wysokich falach. Koszt budowy Askolda wyniósł 5 mln rubli i był najniższy z 3 okrętów zbudowanych w ramach tego programu.

Eksploatacja

Po wejściu do służby Askold najpierw trafił na Bałtyk, ale już w lutym 1903 roku zawinął do Port Artur na Dalekim Wschodzie Do wybuchu wojny japońsko-rosyjskiej okręt brał udział w licznych rejsach kurtuazyjnych i szkoleniowych. Wraz z rozpoczęciem działań wojennych krążownik operując z Port Artur brał udział w kilku starciach z japońskimi krążownikami, nie odnosząc ani dużych uszkodzeń, ani spektakularnych sukcesów.

10 sierpnia 1904 roku okręt wziął udział w bitwie na Morzu Żółtym, próbując przebić się do Władywostoku. Z powodu uszkodzeń, okręt nie dotarł do celu i został zmuszony do zawinięcia do Szanghaju, gdzie został internowany 13 sierpnia. W październiku 1905 roku został zwrócony Rosji i wrócił do służby. W latach 1911-1912 przeszedł kapitalny remont w Władywostoku.

Wraz z wybuchem I wojny światowej Askold został włączony w skład zespołu składającego się z brytyjskich krążowników HMS Minotaur i HMS Yarmouth, oraz japońskich Ibuki i Chikuma, a także rosyjskiego Żemczuga. Zadaniem okrętów było odnalezienie niemieckiej eskadry krążowników działających na Oceanie Indyjskim.

Pod koniec 1914 roku okręt przebazowano na Morze Śródziemne, gdzie brał udział w działaniach przeciwko flocie tureckiej oraz osłaniał operację dardanelską. W kwietniu 1915 roku wspierał desant pod Kum Kale, a w styczniu 1916 roku desant na półwyspie Kara Burnu. Intensywna służba wymusiła przeprowadzenie remontu okrętu w Tulonie. W trakcie prac poddano go również modernizacji. Usunięto dwie wyrzutnie torped, dwa działa kalibru 75 zamieniono na przeciwlotnicze działa kalibry 57 mm, usunięto 4 działa kalibru 47 mm, instalując w ich miejsce 2 działa przeciwlotnicze tego kalibru, oraz dodano 2 karabiny maszynowe.

Po zakończeniu prac Askold wyruszył do Rosji – miał dołączyć do Flotylli Oceanu Północnego, jednak podczas rejsu został uszkodzony i musiał zawinąć do Devonport w Wielkiej Brytanii. W tym czasie na okręcie zaczęła panować już rewolucyjna atmosfera. Po dotarciu do Murmańska 30 czerwca 1917 roku sytuacja na okręcie zaczęła się pogarszać. Wraz z wybuchem rewolucji bolszewickiej jednostka została przejęta przez oddziały rewolucyjne, ale nie weszła do służby z racji braku załogi.

14 lipca 1918 roku okręt został zdobyty w Zatoce Kolskiej przez brytyjskie wojska interwencyjne. Przemianowano go wówczas na HMS Glory IV i wcielono do służby jako hulk koszarowy. Wraz z wycofaniem wojsk interwencyjnych, okręt również został zabrany do Wielkiej Brytanii (a dokładnie na Szetlandy), ale w 1922 roku zwrócono go RSFSR. Z racji stanu okrętu i nieprzydatności w służbie, podjęto jednak decyzję o jego złomowaniu, które przeprowadzono w Hamburgu w Niemczech. Tym samym intensywna kariera okrętu dobiegła końca.