Katastrofa na Gare Montparnasse (1895)

Niewiele wypadków kolejowych zapisało się w historii tak jak katastrofa na dworcu Gare Montparnasse w Paryżu, 22 października 1895 roku. Chociaż w jej wyniku zginęła tylko jedna osoba, a pięć zostało rannych, to nie skala wypadku sprawiła, że historią go zapamiętała. Rozgłos zapewniły mu zdjęcia przedstawiające lokomotywę zwisającą z budynku dworca.

Katastrofa

Do słynnego wypadku doszło 22 października 1895 roku. Pociąg o numerze 56 z Granville do Paryża należący do Chemins de fer de l’Ouest i prowadzony przez lokomotywę o numerze 721 wyruszył o 8:45 z Granville na zachodnim wybrzeżu Francji. W skład pociągu wchodziły oprócz lokomotywy z tendrem wagon pocztowy, dwa wagony bagażowe i 8 wagonów pasażerskich. Łącznie znajdowało się w nich 131 osób.

Mimo planowego odjazdu, dojeżdżając do dworca Gare Montparnasse w Paryżu pociąg był o około 10 minut spóźniony. W związku z tym prowadzący go doświadczony maszynista Guillaume Marie Pellerin wjechał na stację z prędkością 40-60 km/h. Mimo 19-letniego doświadczenia maszynista popełnił serię błędów, przez które zaczął hamować z opóźnieniem i tylko przy użyciu hamulców samej lokomotywy.

Kierownik pociągu zajęty pracą biurową nie użył dodatkowego hamulca, a z nieznanych przyczyn nie zadziałały hamulce zespolone. W związku z tym rozpędzony pociąg przetoczył się przez peron, przełamał kozioł oporowy, a następnie uderzył w grubą na 60 cm ścianę dworca przebijając ją dokładnie o godzinie 16:00.

Ze względu na to, że tory znajdowały się 10 m nad poziomem ulicy, lokomotywa po przebiciu się przez ścianę spadła na ulicę na Place de Rennes. Niestety tuż pod budynkiem dworca znajdował się przystanek tramwaju konnego i kiosk. Spadające fragmenty budynku uderzyły znajdującą się wówczas w kiosku 37-letnią Marie-Augustine Aguilard, która zginęła. Zastępowała ona akurat męża, który wyszedł po nowe gazety. Natomiast stojący na przystanku tramwaj odjechał kawałek pociągnięty przez spłoszone konie. W wyniku wypadku rannych zostało 5 osób – dwóch pasażerów, strażak i dwóch pracowników kolejowych, w tym drugi maszynista Victor Garnier. Na szczęście wszystkie wagony pozostały na dworcu.

Skutki

Niecodzienny widok przyciągnął tłumy gapiów, z których wielu kupowało najtańsze bilety kolejowe tylko po to, aby wejść na stację i zobaczyć wykolejony pociąg. Katastrofa została również uwieczniona na licznych fotografiach. Jedne z najsłynniejszych zdjęć wykonali fotografowie z Studio Lévy & fils oraz L. Mercier i Henri Roger-Viollet. W ciągu kilku dni po katastrofie na miejsce przybyło wielu fotografów, którzy uwiecznili wiszącą lokomotywę. Wykonane przez nich zdjęcia szybko obiegły gazety nie tylko we Francji, ale również innych częściach świata.

Mimo wypadku, dworzec Gare Montparnasse dalej funkcjonował, ale wisząca lokomotywa była sporym problemem. Aby nie doszło do większych zniszczeń zabezpieczono ją drewnianą konstrukcją, a następnie próbowano wciągnąć przy użyciu 14 koni. Operacja nie powiodła się, więc 25 października ściągnięto specjalny dźwig, dzięki któremu najpierw sprowadzono lokomotywę na ziemię, a następnie wciągnięto na peron. Okazało się, że nie jest ona zbyt mocno uszkodzona, więc odholowano ją do warsztatu i naprawiono. 28 października przywrócono normalny ruch na ulicy obok dworca.

Po katastrofie, Chemins de fer de l’Ouest zawarło ugodę z rodziną Marie-Augustine Aguilard. Wypłacili skromne odszkodowanie i sfinansowali dalszą edukację jej dwóch córek. Dodatkowo mieli zapewnić im pracę w swoich strukturach gdy dorosły.

W wyniku przeprowadzonego po katastrofie dochodzenia, prowadzący pociąg maszynista został skazany na 2 miesiące więzienia i grzywnę w wysokości 50 franków. Kierownik pociągu otrzymał natomiast grzywnę w wysokości 25 franków.

Ikoniczne zdjęcie

Sama katastrofa na Gare Montparnasse nie miała większego znaczenia dla kolei. Był to jeden z wielu mniejszych wypadków, które nie przyniosły na szczęście wielu ofiar. Zapewne zapomniano by o niej gdyby nie słynne zdjęcia przedstawiające zwisającą z dworca lokomotywę. Z czasem, gdy prawa autorskie do nich wygasły i zdjęcia weszły w domenę publiczną zaczęto je szeroko rozpowszechniać.

Zdjęcia trafiły na okładki albumów, plakaty czy też pocztówki. Dodatkowo w wielu miejscach zaczęto tworzyć instalacje artystyczne przedstawiające charakterystyczną lokomotywę zwisającą z budynku dworca. Wypadek ten został również odtworzony w filmie Hugo i jego wynalazek. Co ciekawe, sam dworzec Gare Montparnasse został w 1969 roku zburzony. Nowy dworzec zbudowano w nieco innym miejscu, a wolną przestrzeń wykorzystano do budowy wieżowca Tour Montparnasse.