Jedyne dwurzędowe okręty pancerne – Magenta i Solférino

O ile w przypadku drewnianych okrętów liniowych powstało wiele dwu- i trzyrzędowych jednostek, tak okręty pancerne ze względu na swoją wagę oraz koszty budowano od początku w konfiguracji jednorzędowej. Wyjątkiem były dwa francuskie okręty pancerne typu Magenta – Magenta i Solférino, będące jedynymi dwurzędowymi okrętami pancernymi w historii.

Geneza

Typowe okręty liniowe z pierwszej połowy XIX wieku miały dwa lub trzy pokłady działowe. Mniejsze jednostki miały natomiast jeden pokład działowy. Gdy w 1858 roku rozpoczęto prace nad okrętem pancernym Gloire, Henri Dupuy de Lôme opracował kilka kolejnych projektów okrętów pancernych. W pierwszej kolejności opracował ulepszony okręt pancerny Couronne, który dzięki wyżej umieszczonym otworom działowym mógł prowadzić ogień nawet przy wyższym stanie morza. Mimo tych modyfikacji, pierwsze okręty pancerne opracowane we Francji dysponowały stosunkowo małą siłą ognia. Aby to poprawić, Dupuy de Lôme rozpoczął prace nad okrętami pancernymi typu Magenta.

Według założeń, nowe okręty miały być większe od Gloire i Couronne, oraz przede wszystkim, miały posiadać dwa pokłady działowe. Prace nad okrętami ruszyły krótko po położeniu stępki pod pierwszy francuski okręt pancerny, ale zanim go zwodowano. W związku z tym praktycznie równolegle budowano kilka znacznie różniących się od siebie okrętów pancernych.

Okręty pancerne typu Magenta

Stępkę pod pierwszy z nowych dwurzędowych okrętów pancernych – Magenta, położono 22 czerwca 1861 roku, a dwa dni później położono stępkę pod drugi okręt – Solférino. Zwodowano je dokładnie dwa lata później, odpowiednio 22 i 24 czerwca 1861 roku. Ze względu na przedłużające się prace wykończeniowe, pierwszy do służby wszedł 25 sierpnia 1862 roku Solférino, a Magenta weszła do służby 2 stycznia 1863 roku.

Okręty powstawały według takiego samego projektu, ale ostatecznie nieznacznie się od siebie różniły. Megenta miała 88,6 m długości o Solférino 85,5 m długości. Wyporność wynosiła odpowiednio 6965 ton i 6796 ton. Oba okręty napędzane były pojedynczym silnikiem parowym o mocy 3450 KM, oraz posiadały ożaglowanie na trzech masztach. W toku eksploatacji zmieniono je na ożaglowanie barkowe. Prędkość maksymalna okrętów wynosiła 13 węzłów na próbach, a maksymalny zasięg wynosił 1840 mil morskich (3410 km) przy prędkości 10 węzłów.

Okręty posiadały dwa pokłady działowe, na których rozmieszczono 16 dział kalibru 194 mm i 34 działa kalibru 164,7 mm. Dodatkowo na górnym pokładzie umieszczono dwie haubice kalibru 225 mm, wykorzystywane jako działa pościgowe. Oba okręty otrzymały dodatkowo taran na dziobie. Pancerz miał grubość 120 mm w pasie burtowym, oraz 109-120 na pokładach działowych. Załoga liczyła 674 oficerów i marynarzy.

Chociaż umieszczenie uzbrojenia na dwóch pokładach działowych ułatwiało jego wykorzystanie podczas rejsów po wzburzonym morzu, dalej dolny pokład był zalewany. W związku z tym pod koniec lat 60. zmieniono układ uzbrojenia obu okrętów i ograniczono liczbę dział. Usunięto działa z dolnego pokładu, a pozostałe zamieniono na 4 działa kalibru 240 mm i 8 kalibru 194 mm, przy czym 4 działa kalibru 194 mm umieszczono jako działa pościgowe na dziobie i rufie. Nie była to jedyna zmiana ich uzbrojenia. W ramach kolejnej modernizacji okręty otrzymały 10 dział kalibru 240 mm i 4 kalibru 194 mm jako działa pościgowe.

Krótka eksploatacja

Jak przystało na okręty o eksperymentalnym charakterze i to zbudowane w okresie szybkich zmian w budownictwie okrętowym, ich kariery był spokojne i nie obfitowały w ciekawsze wydarzenia. Oba okręty głównie wykorzystywano do zadań szkoleniowych i treningów. W trakcie jednego z takich rejsów, w lipcu 1875 roku doszło do zderzenia korwet Forfait i Jeanne d′Arc, w wyniku którego pierwsza zatonęła. Podczas feralnego rejsu, okrętem flagowym była Magenta.

Zaledwie trzy miesiące po tych wydarzeniach kariera Megenty dobiegła jednak końca. W nocy 31 października 1875 roku na pokładzie wybuchł pożar. Załoga próbowała ratować okręt, ale jedyną opcją było zalanie magazynów amunicyjnych, aby nie doszło do eksplozji. Niestety o ile udało się to zrobić z dziobowym magazynem, tak do rufowego nie było już dostępu. Nie mogąc opanować ognia, załoga opuściła okręt. Około 2 godzin i 55 minut od pojawienia się ognia, Megenta eksplodowała i zatonęła na głębokości 15 m. Co ciekawe, w dniu wypadku na pokładzie okrętu znajdował się ładunek antyków przywiezionych z Kartaginy. Mimo małej głębokości, na jakiej zatonął okręt, jego wrak odnaleziono dopiero w kwietniu 1994 roku.

Kariera Solférino był dłuższa, ale zdecydowanie mniej ciekawa. Okręt pozostawał w eksploatacji do sierpnia 1878 roku. Po wycofaniu ze służby, 21 lipca 1882 roku skreślono go z listy floty i rozebrano.

Podsumowanie

Okręty pancerne typu Magenta zapisały się w historii jako jedyne, dwurzędowe okręty pancerne. Był to ich jedyny wyróżnik. Obie jednostki powstały w okresie szybkich zmian, w związku z czym już po kilku latach były przestarzałe. W związku z tym większość kariery spędziły na rejsach szkoleniowych i treningowych.

Z perspektywy czasu ciężko również ocenić ich możliwości bojowe. Obecność dwóch pokładów działowych na pewno zwiększała siłę ognia, ale ułożenie dolnego pokładu dalej było niekorzystne. Zmiany uzbrojenia i przenoszenie ciężkich dział na górny pokład wyraźnie to potwierdzają. Można więc śmiało powiedzieć, że był to ciekawe okręty o nudnej historii, ale równocześnie jedyne w swoim rodzaju.