Ił-86 – pierwszy radziecki szerokokadłubowy samolot pasażerski

Zaprojektowany w drugiej połowie lat 70. Iljuszyn Ił-86 był pierwszym radzieckim szerokokadłubowym samolotem pasażerskim. Samolot zaprojektowano w odpowiedzi na prace nad podobnymi maszynami na zachodzie, oraz z powodu rosnącej liczby pasażerów, obsługiwanych przez linie lotnicze Aeroflot.

Geneza

W latach 60. miał miejsce szybki rozwój lotnictwa pasażerskiego. Coraz mniejsze koszty podróży oraz rosnąca liczba połączeń sprawiały, że liczba pasażerów szybko wzrastała i przekroczyła możliwości ówczesnych samolotów. W związku z tym zarówno w USA jak i Europie zachodniej zaczęto prace nad nowymi samolotami pasażerskimi o pojemności ponad 300 pasażerów.

Ił-86 (fot. Leonid Faerberg)

Również w ZSRR zainteresowano się tego typu samolotami, chociaż związane to było głównie z chęcią dotrzymania kroku zachodnim liniom lotniczym. Prace nad nowym samolotem rozpoczęto w 1969 roku. Początkowo rozważano budowę powiększonego samolotu pasażerskiego typu Ił-62, jednak koncepcja ta upadła z powodu trudności technicznych. Wśród licznych koncepcji, jakie powstały, była nawet próba przystosowania samolotu transportowego Ił-76 do roli samolotu pasażerskiego dysponującego dwoma pokładami.

Ostatecznie jednak nie zrealizowano żadnej z tych koncepcji, a w marcu 1970 roku podjęto decyzję o budowie od podstaw samolotu pasażerskiego nowego typu, oznaczonego jako Il-86. Maszyna miała być bardziej zautomatyzowana w porównaniu do starszych radzieckich konstrukcji, a dzięki większym rozmiarom miała być przystosowana do przewozu 350 pasażerów i 40 ton ładunku przy zasięgu 3600 km lub 5800 km bez ładunku cargo.

Ił-86 (fot. Dmitry A. Mottl)

Pierwszy radziecki szerokokadłubowy samolot pasażerski

Zespół konstruktorów z zakładów Iljuszyna od początku prac nad Ił-em-86 napotykał liczne problemy, z których największymi był brak silników o odpowiedniej mocy oraz brak odpowiedniej awioniki, która pozwalałaby na zmniejszenie załogi w kokpicie z 4-5 osób do 3 osób. Wstępny projekt samolotu zaprezentowano 17 maja 1971 roku, jednak model ukończono dopiero w… 1973 roku.

W toku prac projektowych rozważano wykorzystanie różnych silników, w tym pochodzących z importu. Rosjanie podjęli rozmowy z Amerykanami, jednak ostatecznie sprzedaż silników została zablokowana przez Waszyngton. W toku rozmów z przedstawicielami amerykańskich firm pojawiła się nawet koncepcja licencyjnej budowy samolotów Lockheed L-1011 w ZSRR, ale i to rozwiązanie zostało zablokowane.

Ił-86

Ostatecznie mimo problemów i ciągłych zmian koncepcji, pod koniec 1976 roku ukończono pierwszy prototyp nowego samolotu, który wzbił się w powietrze 22 grudnia 1976 roku. Testy trwały do 20 października 1978 roku, a próby certyfikacyjne ukończono 6 czerwca 1977 roku. W ich trakcie wykryto liczne niedociągnięcia konstrukcyjne, które należało wyeliminować przed wprowadzeniem samolotu do seryjnej produkcji.

Oficjalnie próby odbiorcze Ił-a-86 rozpoczęto 24 kwietnia 1979 roku, z zamiarem zakończenia ich przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Moskwie, które otwarto 19 lipca 1980 roku. Tak się jednak nie stało, a próby samolotu zakończono dopiero 24 grudnia 1980 roku, po czym samolot przekazany Aeroflotowi został przygotowany do pierwszego lotu komercyjnego, który odbył się dwa dni później, 26 grudnia.

Ił-86 (fot. Dmitry A. Mottl)

Ił-86 od początku miał być eksploatowany przede wszystkim przez Aeroflot. Ze względu na swój zasięg, oddelegowano go do obsługi tras średniodystansowych, jednak z czasem przydzielono mu trasy dalekodystansowe, takie jak m.in. Moskwa-Hawana z międzylądowaniami w Shannon w Irlandii oraz Gander na Nowej Fundlandii. W kolejnych latach do listy połączeń dołączyły takie miasta jak Buenos Aires, Montevideo, Lima, Rio de Janeiro oraz Sao Paulo.

W 1988 roku NRD-owskie linie lotnicze Interflug zgłosiły chęć zakupu dwóch Ił-ów-86, ale ostatecznie wybrano Airbusy A310. Również polski LOT zamierzał nabyć maszyny tego typu, ale z powodu przemian politycznych kontraktu nie podpisano. Po rozpadzie ZSRR, pojedyncze egzemplarze Ił-ów-86 zostały przejęte przez mniejsze linie lotnicze z Armenii, Gruzji, Kazachstanu, Uzbekistanu oraz Ukrainy. Dodatkowo trzy egzemplarze sprzedano w 1990 roku liniom China Xinjiang Airlines.

Ił-86 (fot. Eric Johnston)

Produkcję Ił-a-86 kontynuowano do 1997 roku. Zbudowano łącznie 106 maszyn. Co istotne, chociaż większość produkcji prowadzono w zakładach w Woroneżu, tylną część kadłuba, pylony silników oraz powierzchnie sterowe wytwarzano w zakładach PZL w Polsce – elementy te stanowiły około 16% konstrukcji samolotu, a docelowo zakładano produkcję nawet 50% konstrukcji w Polsce.

W 2002 roku wprowadzono w USA i Unii Europejskiej nowe normy hałasu, które uniemożliwiły dalszą eksploatację Ił-ów-86. Dodatkowo w tym samym roku. 28 lipca doszło do katastrofy jednej z maszyn tego typu. Wydarzenia te sprawiły, że podjęto decyzję o wycofaniu wszystkich Ił-ów-86 z eksploatacji (za wyjątkiem maszyn wykorzystywanych przez wojsko). Ił-86 okazał się całkiem udaną i co istotne bezpieczną konstrukcją. W toku eksploatacji doszło do 10 wypadków, ale utracono jedynie 4 maszyny, na pokładach których zginęło 14 osób. Nie zginął żaden pasażer.

Ił-86 (fot. Wikimedia Commons)

W 1988 roku opracowano krótszą wersję modelu Ił-86, oznaczoną jako Ił-96, która weszła do produkcji seryjnej w 1993 roku i cały czas pozostaje w eksploatacji.

Ił-86 – długość kadłuba wynosiła 59.54 m, rozpiętość skrzydeł 48 m a maksymalna masa startowa 215 ton. Napęd stanowiły 4 silniki Kuzniecow NK-86, zapewniające prędkość maksymalną 950 km/h i przelotową 900 km/h, oraz zasięg 3600-4600 km.