HMAS Australia – jedyny okręt liniowy Australii

Krążownik liniowy HMAS Australia był jedynym okrętem liniowym pływającym pod banderą Australii. Okręt ten był jednym z trzech krążowników typu Indefatigable. Mimo swojego znaczenia prestiżowego, po I wojnie światowej jednostka została wycofana z służby i zatopiona w 1924 roku.

Geneza

Australijska marynarka wojenna (Royal Australian Navy) powstała w 1911 roku, jednak już od 1901 roku funkcjonowała Commonwealth Naval Forces, której zadaniem była obrona wybrzeża Australii (wówczas Związku Australijskiego). Głównym uzbrojeniem australijskiej floty były w tym okresie niewielkie jednostki, dysponujące raczej małą siłą ognia i niezdolne do prowadzenia działań przeciwko np. niemieckiej flocie działającej na Pacyfiku.

HMAS Australia

W 1908 roku Pierwszy Lord Morski Admiralicji, admirał John Fisher zasugerował, aby brytyjskie dominia posiadały przynajmniej po jednym zespole uderzeniowym floty, składającym się z dużego krążownika (np. krążownika liniowego), trzech krążowników lekkich i kilku mniejszych jednostek. Mimo początkowo pozytywnego przyjęcia, plan ten został odrzucony przez władze dominiów. Jedynie Australia postanowiła zamówić stosowne jednostki.

Oficjalnie 9 grudnia 1909 roku zamówiono jeden krążownik liniowy typu Indefatigable oraz trzy krążowniki lekkie typu Town, które miały stanowić trzon zespołu. Stępkę pod największy z okrętów położono 23 czerwca 1910 roku, a wodowanie jednostki miało miejsce 25 października 1911 roku. Okręt otrzymał nazwę HMAS Australia i miał być największym australijskim okrętem wojennym.

HMAS Australia

HMAS Australia

Okręt ten był jednym z trzech krążowników liniowych typu Indefatigable. Jednostka miała 179 m długości i wyporność 22 110 ton. Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych o mocy łącznej około 44 000 KM, zapewniających prędkość 25 węzłów oraz zasięg 12 390 km przy prędkości 10 węzłów. Uzbrojenie okrętu składało się z 8 dział kalibru 305 mm umieszczonych w czterech wieżach oraz 16 dział kalibru 102 mm w kazamatach. Dodatkowo okręt posiadał dwie podwodne wyrzutnie torped kalibru 450 mm, a po wejściu do służby dodano jedno działo przeciwlotnicze kalibru 76 mm. Zapas amunicji wynosił 880 pocisków do dział artylerii głównej, 1600 do dział artylerii dodatkowej oraz 12 torped. Jak przystało na krążownik liniowy, opancerzenie okrętu było skromne i miało grubość od 102 do 152 mm w pasie burtowym, 178 mm na wieżach oraz barbetach i 254 mm na stanowisku dowodzenia.

Oficjalnie do służby okręt wszedł 21 czerwca 1913 roku i po serii rejsów kurtuazyjnych w Europie, udał się do Australii. Aż do wybuchu I wojny światowej krążownik brał udział w licznych treningach. Po rozpoczęciu wojny, HMAS Australia wraz z swoim zespołem otrzymał zadanie wspierania brytyjskich oddziałów, których celem było zajęcie niemieckich kolonii na Pacyfiku. W trakcie tej misji krążownik miał również wytropić niemieckie okręty SMS Scharnhorst i SMS Gneisenau.

HMAS Australia

Ostatecznie, załoga HMAS Australia tylko raz w tym okresie miała sposobność wykorzystania swojego uzbrojenia przeciwko wrogiej jednostce, jaką był… niemiecki statek handlowy, co miało miejsce w styczniu 1915 roku. Po opanowaniu sytuacji na Pacyfiku, australijski okręt (będący wówczas zgodnie z ustaleniami pod dowództwem brytyjskim) został skierowany do Wielkiej Brytanii, gdzie miał wesprzeć Royal Navy.

Służba na Atlantyku również nie obfitowała w okazje do pojedynków z wrogimi okrętami. HMAS Australia uniknął udziału w Bitwie jutlandzkiej, ponieważ tuż przed starciem doznał uszkodzeń po zderzeniu z brytyjskim (notabene siostrzanym) okrętem HMS New Zealand. Remont trwał do 9 czerwca 1916 roku (warto dodać, że podczas tej bitwy zatonął HMS Indefatigable). Przez kolejne miesiące krążownik brał udział głównie w zadaniach patrolowych. Na początku 1918 roku na pokładzie australijskiej jednostki przeprowadzono próby z wykorzystaniem samolotów startujących z platform umieszczonych na wieżach.

HMAS Australia

Po zakończeniu wojny, HMAS Australia został ponownie oddany australijskiej flocie dopiero w kwietniu 1919 roku. 28 maja 1919 roku okręt wrócił do Australii, jednak nie miało to oznaczać końca długiej, ponad czteroletniej służby poza krajem. Zanim jednak załoga otrzymała przepustki, okręt miał wziąć udział w przygotowaniach do parady zwycięstwa w Melbourne. Spotkało się to z bardzo negatywną postawą załogi, która wszczęła bunt.

Po kilku godzinach aresztowano 12 marynarzy, których następnie skazano na rok do dwóch lat ciężkich robót. Wyrok ostatecznie skrócono, ponieważ uznano, że marynarze po tak długim pobycie poza krajem powinni mieć możliwość spotkania się rodzinami.

HMAS Australia

Koniec kariery

Powojenna służba HMAS Australia była bardzo krótka, ponieważ już 12 grudnia 1921 roku okręt przeniesiono do rezerwy. Głównym powodem był stan jednostki oraz problem z pozyskaniem amunicji do dział kalibru 305 mm, ponieważ w Wielkiej Brytanii zaprzestano produkcji odpowiedniej amunicji. Znajdujący się w rezerwie okręt stał się następnie jedną z ofiar traktatu waszyngtońskiego (chociaż formalnie była to australijska jednostka, podczas konferencji wliczono ją w skład Royal Navy).

Zgodnie z postanowieniami traktatu, okręt miał zostać zezłomowany lub wyzbyty się w inny sposób. Ze względu na brak odpowiednich stoczni złomowych w Australii, władze kraju uznały, że najlepszym rozwiązaniem będzie zatopienie jednostki z honorami. Uroczystość miała miejsce 12 kwietnia 1924 roku w pobliżu Sydney.

HMAS Australia

Po usunięciu wyposażenia, pusty okręt z szczątkową załogą przeholowano na pełne morze i zatopiono po otwarciu zaworów dennych oraz przy użyciu ładunków wybuchowych. Będący kiedyś dumą Royal Australian Navy krążownik zatonął po 20 minutach. Tak zakończyła się historia jedynego okrętu liniowego pływającego pod banderą Australii. Chociaż miejsce zatonięcia było znane, wrak zbadano dopiero w 2007 roku.