Greckie pancerniki Kilkis i Lemnos

W pierwszych latach XX wieku w Europie panowała dosyć napięta sytuacja polityczna. Rosnące napięcia między krajami wzmagały wyścig zbrojeń zarówno w centralnej i zachodniej Europie jak i na południu między Grecją a Imperium Osmańskim. Jednym z przejawów tego wyścigu zbrojeń była rozbudowa flot obu państw. W jej wyniku kraje te wprowadziły do służby kilka pancerników.

Geneza

Wyścig zbrojeń zapoczątkowali Turcy, którzy w trakcie wojny bałkańskiej rozpoczęli budowę kilku nowych pancerników. Nie posiadająca tego typu okrętów Grecja uznała, że uzyskana w ten sposób przewaga ze strony tureckiej marynarki wojennej jest niedopuszczalna.

W 1912 roku (jeszcze w trakcie trwania II wojny bałkańskiej) Grecy zamówili w Niemczech swój pierwszy pancernik – Salamis. Okręt zaprojektowano specjalnie dla greków z uwzględnieniem ich oczekiwań. Pancernik miał mieć 173 metry długości i wyporność 19500 ton. Uzbrojenie okrętu miało się składać z 8 armat 356 mm, 12 kalibru 152 mm, 12 kalibru 75 mm i 5 wyrzutni torped. Napęd stanowić miały silniki parowe o mocy 40 000 KM zapewniające prędkość 23 węzłów.

Prace nad okrętem ruszyły w 1913 roku. Stępkę położono 23 lipca w stoczni AG Vulcan w Hamburgu. Jednostkę zwodowano 11 listopada 1914 roku, jednakże okręt był daleki od ukończenia. Wybuch I wojny światowej wymusił przerwanie prac, ponieważ Grecja mimo sympatii wobec Niemiec zachowała neutralność.

Po wojnie nieukończony okręt zezłomowano w 1932 roku po trwających kilka lat debatach. Z jednej strony Niemcy chcieli sprzedać pancernik, ale po pierwsze nie mogli go wyposażyć z powodu ograniczeń Traktatu Wersalskiego, a po drugie okręt zaprojektowany jeszcze przed wojną był całkowicie przestarzały.

Równolegle z pracami nad Salamisem na początku 1914 roku Grecy zamówili we Francji drugi pancernik – Vasilefs Konstantinos. Okręt miał powstać na bazie planów francuskich pancerników typu Bretagne. Pancernik miał otrzymać potężne uzbrojenie składające się z 10 armat kalibru 340 mm i pancerz, którego grubość dochodziła do 280 mm. 4 turbiny parowe miały rozpędzać mający 25 000 ton wyporności okręt do prędkości 20 węzłów.

Stępkę pod okręt położono 12 czerwca 1914 roku i krótko po rozpoczęciu prac przerwano je w związku z wybuchem wojny. Po wojnie nie wznowiono prac ze względu na przestarzałą konstrukcję okrętu oraz brak zainteresowania ze strony Grecji. W 1925 roku zezłomowano nieukończone fragmenty jednostki.

Pancerniki typu Kilkis – czyli amerykańska zapchajdziura

Przedłużające się budowa pancernika Salamis i wojenne chmury zbierające się nad Europą sprawiły, że w czerwcu 1914 roku Grecy podjęli decyzję o zakupie dwóch starych amerykańskich pancerników typu Mississippi. Wysłużone i przestarzałe amerykańskie okręty miały być rozwiązaniem tymczasowym do czasu wejścia do służby nowych pancerników.

Grecy nabyli pancerniki Mississippi i Idaho za sumę 12,5  mln dolarów (współcześnie około 305 mln dolarów). W lipcu okręty podniosły grecką banderę i wyruszyły do Grecji. W 1914 roku oba okręty był całkowicie przestarzałe (chociaż miały zaledwie 9 lat), ale dla zagrożonej przez Turków Greckiej Marynarki Wojennej były olbrzymim wzmocnieniem.

Kilkis

Pierwszym przejętym okrętem był Kilkis, ex. USS Mississippi. Okręt w 1903 roku zamówiła amerykańska flota. Budowę rozpoczęto 12 maja 1904 roku. Wodowanie miało miejsce 30 września 1905 roku. Do służby okręt wszedł 1 lutego 1908 roku.

Pancernik miał 116 m długości i wyporność 13 000 ton. Uzbrojenie składało się z 4 armat kalibru 300 mm, 8 armat kalibru 200 mm, 8 armat kalibru 180 mm, 12 armat kalibru 76 mm i kilku mniejszych dział i wyrzutni torped. Pancerz miał grubość od 178-254 mm. Prędkość maksymalna okrętu wynosiła 17 węzłów.

Służba w US Navy nie była zbyt interesująca, zwłaszcza po 1912 roku, kiedy wraz z wejściem do służby brytyjskiego pancernika HMS Dreadnought, wszystkie starsze okręty tego typu stały się przestarzałe. W czerwcu 1914 roku okrętem zainteresowali się Grecy. 22 lipca po zakończeniu negocjacji okręt podniósł grecką banderę i udał się w rejs do nowej ojczyzny.

Przez pierwsze lata służby jego załoga odbywała wiele treningów zapoznawczych z nowym dla nich rodzajem uzbrojenia. Mimo neutralności Grecji, 19 października 1916 roku Francuzi doprowadzili do zneutralizowania greckiej marynarki wojennej w obawie, że włączy się ona do wojny po stronie Niemiec.

Kilkis został rozbrojony, a jego załoga ograniczona do minimum. W takim stanie okręt pozostał do zakończenia walk. Na przełomie 1918 i 1919 roku ponownie go uzbrojono i wcielono do służby. W 1919 roku Kilkis wziął udział w wojnie Grecko-Tureckiej, ale nie stoczył żadnej większej potyczki morskiej.

W latach 1926-1928 pancernik przeszedł naprawy i niewielką modernizację, ale nie polepszyły one znacząco stanu okrętu. W 1930 roku rozpoczęto proces jego stopniowego wycofywania z eksploatacji. W 1932 roku przekształcono go w okręt treningowy. W tej roli wykorzystywano go do 23 kwietnia 1941 roku, kiedy to wysłużony pancernik padł ofiarą niemieckich bombowców, które zatopiły go w porcie Salamis. Dopiero po wojnie wrak wydobyto i zezłomowano.

Lemnos

Drugim greckim pancernikiem był Lemnos, ex. USS Idaho. Okręt był siostrzaną jednostką Mississippi. Jego budowę rozpoczęto 12 maja 1904 roku, a wodowanie nastąpiło 9 grudnia 1905 roku. W amerykańskiej flocie okręt służył od 1 kwietnia 1908 roku.

Pod względem konstrukcji, wyposażenia i parametrów jednostka była identyczna z Mississippi. W 1913 roku przeniesiono go do rezerwy w związku z stosunkowo przestarzałą konstrukcją. W czerwcu 1914 roku okręt znalazł się we Francji, gdzie przekazano go Grekom.

Pod nową banderą okręt wykorzystywano również do 19 października 1916 roku, kiedy to rozbrojono go i obsadzono minimalną załogą. Po wojnie szybko uzbrojono go i ponownie wcielono do służby. Pancernik wziął udział w interwencji państw alianckich w Rosji, w trakcie wojny domowej a następnie okręt wziął udział w wojnie Grecko-Tureckiej.

W trakcie wojny podobnie jak Kilkis, pancernik nie odegrał żadnej roli. Po wojnie przestarzały okręt wykorzystywano do 1932 roku, kiedy to wycofano go z eksploatacji i przerobiono na hulk. Podobnie jak siostrzany Kilkis, Lemnos trafił do Salamisu, gdzie 23 kwietnia 1941 zatonął po bombardowaniu. Dopiero po wojnie podniesiono go z dna i zezłomowano.

Nie ważne co, ważne, że pancernik

Chęć posiadania pancerników była bardzo duża w wielu flotach. Okręty te uznawane były za symbol siły flot, nawet jeśli okręty te były przestarzałe. Liczył się jedynie fakt posiadania pancernika. I wojna światowa pokazała jednak, że posiadanie kilku pancerników nie ma najmniejszego sensu. Jedynie duże floty mogące wystawić do walki zespoły okrętów mogły sobie pozwolić na posiadanie tak dużych i kosztownych okrętów.

Chociaż pancerniki Kilkis i Lemnos miały być jedynie tymczasowym rozwiązaniem do czasu wprowadzenia do służby dwóch nowych pancerników, których konstrukcja uwzględniała zmiany jakie nastąpiły w budownictwie okrętowym po 1912 roku, w praktyce okazały się jedynymi pancernikami greckiej floty.

Historia pokazała jednak, że okręty te był jedynie kosztowną i bezsensowną zachcianką władz.