Fokker Eindecker – legendarny jednopłatowy myśliwiec z I wojny światowej

I wojna światowa w powietrzu kojarzy się wszystkim głównie z dwupłatowcami. Chociaż faktycznie takie maszyny przez większość wojny były podstawą sił powietrznych wszystkich walczących armii, pierwszym niemieckim myśliwcem, który stał się wręcz legendą był Fokker Eindecker, zwłaszcza model E.III.

Geneza

W pierwszych miesiącach I wojny światowej zadaniem lotnictwa było prowadzenie rozpoznania i ewentualnie dostarczanie rozkazów. Z czasem piloci zaczęli zabierać na pokłady swoich samolotów lekką broń, taką jak np. rewolwery, aby odganiać samoloty przeciwnika. W związku z tym konstruktorzy lotniczy po obu stronach frontu postanowili zaprojektować samoloty od początku uzbrojone w znacznie skuteczniejszą broń maszynową.

Pionierem w tym był holenderski konstruktor lotniczy, twórca zakładów Fokkera w Niemczech, Anton Fokker. Na bazie lekkie samolotu zwiadowczego Fokker M.5 zaprojektował on prototyp jednopłatowego myśliwca, uzbrojonego w jeden karabin maszynowy zamontowany na silniku, zsynchronizowany z śmigłem, dzięki czemu mógł strzelać przez śmigło bez obawy o jego uszkodzenie.

Nowatorska konstrukcja otrzymała oznaczenie Fokker M.5K/MG i została przetestowana w dniach 19-20 maja 1915 roku. Rezultaty prób były tak dobre, że 5 maszyn tego typu wysłano na front w celu ich przetestowania w warunkach bojowych. Jednym z najważniejszych pilotów, którzy testowali te samoloty był Otto Parschau.

Samoloty przydzielano pojedynczo do eskadr rozpoznawczych jako samoloty osłony. W tym czasie Francuzi i Brytyjczycy również wprowadzali do wyposażenia pierwsze samoloty uzbrojone w karabiny maszynowe, ale żaden nich nie dysponował synchronizatorem. Wyniki prób frontowych były bardzo dobre, w związku z czym niemieckie siły powietrzne Luftstreitkräfte zamówiło w zakładach Fokkera pierwszą serię nowych myśliwców, oznaczonych jako Fokker E.I. Tak narodził się Fokker Eindecker (pol. jednopłatowiec).

Fokker E.I

Pierwszy seryjnie produkowany wariant nowego myśliwca otrzymał oznaczenie Fokker E.I. Maszyna miała 7,2 m długości i 8,95 m rozpiętości skrzydeł, maksymalną masę startową 563 kg i napęd w postaci silnika rotacyjnego Oberursel U.0 o mocy 80 KM, zapewniającego prędkość maksymalną 130 km/h. Zainstalowany zbiornika paliwa pozwalał na przebywanie w powietrzu przez 1,5 godziny, co przekładało się na zasięg około 198 km przy prędkości przelotowej 110 km/h.

Tym co najbardziej wyróżniało maszynę był pojedynczy karabin maszynowy Spandau IMG 08 kalibru 7.92 mm zsynchronizowany z śmigłem samolotu. Umieszczony na silniku karabin ułatwiał  celowanie i obsługę broni w trakcie lotu, w przeciwieństwie do karabinów montowanych na górnym płacie.

Według dostępnych informacji wyprodukowano 54 Fokkery E.I, które rozdzielono między różne jednostki lotnicze w charakterze maszyn osłony. Samoloty te spisywały się znakomicie podczas walk powietrznych, jednak szybko pojawił się problem z niewystarczającą mocą silnika. Rozwiązaniem tego problemu było zastosowanie nowej jednostki napędowej. Tak powstał model E.II.

Fokker E.II

Wraz z instalacją nowego, 100-konnego silnika Oberursel U.I do produkcji wprowadzono nowy myśliwiec oznaczony jako Fokker E.II. Konstrukcyjnie maszyna niewiele różniła się od poprzednika, za wyjątkiem większej wagi, wynoszącej 607 kg (maksymalna masa startowa). Wzrost masy podyktowany był również powiększonym zbiornikiem paliwa.

Samoloty w tej wersji osiągały prędkość maksymalną 140 km/h i nieznacznie większy zasięg. Wyprodukowano łącznie 49 maszyn tego typu, które wykorzystywano równolegle z modele E.I. Wprowadzenie większej liczby Eindeckerów sprawiło, że Niemcy od sierpnia 1915 roku praktycznie panowali w powietrzu na froncie zachodnim. Doświadczenie zdobyte podczas eksploatacji modelu E.II pozwoliło na zaprojektowanie bardziej dopracowanego wariantu myśliwca, oznaczanego jako E.III.

Fokker E.III

Pierwsze Fokkery E.III trafiły na front 10 sierpnia 1916 roku. W porównaniu do poprzednich wersji, samoloty te posiadały skrzydła o rozpiętości 9,5 m, które znacząco polepszały właściwości pilotażowe. Myśliwce E.III oddelegowano do nowo tworzonych eskadr myśliwskich, a nie do eskadr rozpoznawczych jak wcześniejsze maszyny.

Wyprodukowano 249 Fokkerów E.III, a 49 uszkodzonych maszyn typu E.II przebudowano do wersji E.III. Duża liczba wyprodukowanych myśliwców typu E.III znacząco zwiększyła niemiecką przewagę w powietrzu, ale był to krótkotrwały efekt. Francuzi i Brytyjczycy dysponowali już w tym czasie myśliwcami, które chociaż dalej nie dysponowały zsynchronizowanymi karabinami maszynowymi, mogły nawiązać walkę z niemieckimi maszynami.

Były to myśliwce Airco DH.2 w układzie pchającym oraz Niuport 11, wyposażony w karabin maszynowy montowany na szynie na górnym płacie. Samoloty te były dodatkowo szybsze i bardziej zwrotne od Fokkerów. Tracący przewagę w powietrzu Eindecker wymagał w związku z tym szybkiej modernizacji.

Fokker E.IV

Aby zniwelować rosnącą przewagę myśliwców Ententy, Fokker zaprojektował uzbrojony w 3 karabiny maszynowe myśliwiec Fokker E.IV. Maszyna otrzymała ponadto mocniejszy, 160-konny silnik Oberursel U.III. Ze względu na problemy z synchronizacją trzech karabinów maszynowych Spandau IMG 08kalibru 7,92 mm, jeden z nich zwykle demontowano.

Zbudowano 49 maszyn w tej wersji, jednak ich osiągi dalece ustępowały nowszym myśliwcom wprowadzanym przez Francuzów i Brytyjczyków, z związku z czym pod koniec 1916 roku zaczęto wycofywać z jednostek liniowych wszystkie Eindeckery.

Lotnicza Legenda

Wraz z wycofaniem pod koniec 1916 roku wszystkich Eindeckerów, zakończyła się historia jednopłatowych niemieckich myśliwców. W momencie wprowadzenia do uzbrojenia był to najnowocześniejsze myśliwce na całym świecie, które zapewniały Niemcom pełne panowanie w powietrzu aż do września 1916 roku.

Najsłynniejszymi pilotami, którzy na Eindeckerach rozpoczynali swoją karierę asów myśliwskich byli Oswald Boelcke i Max Immelmann. Duża skuteczność wszystkich pilotów latających na tych maszynach sprawiła, że w okresie od sierpnia 1915 roku do stycznia 1916 roku piloci Ententy stosowali określenie „Fokker Scourge” (pol. Plaga Fokkerów). Za pierwsze zestrzelenie, otwierające ten okres uznaje się strąconego 1 sierpnia 1915 roku brytyjskiego B.E.2c. Zestrzelił go Immelmann. Przyjmuje się, że niemieccy piloci strącili w tym okresie około 120 brytyjskich maszyn (brak danych na temat strat francuskich).

Do naszych czasów przetrwał jeden egzemplarz Fokkera E.III. I wojnę światową przetrwał natomiast jeden egzemplarz modelu E.I, jednak został zniszczony podczas II wojny światowej w bombardowaniu muzeum w Dreźnie. Współcześnie spotkać można liczne repliki tych maszyn w różnych skalach (często pomniejszone).

Warto dodać, że Eindecker nie był jedynym jednopłatowym myśliwcem wykorzystywanym podczas I wojny światowej. Podobne konstrukcje budowano również po drugiej stronie frontu. Również pierwszym niemieckim myśliwcem o całkowicie metalowej konstrukcji, który powstał podczas I wojny światowej był jednopłatowy Junkers D.I.