Na początku lat 30. nastąpił gwałtowny rozwój lotnictwa na całym świecie. Dowództwo jugosłowiańskich sił powietrznych podjęło wówczas decyzję o wprowadzeniu do uzbrojenia nowych, wielosilnikowych bombowców. Nie mając doświadczenia z eksploatacją takich maszyn, w pierwszej kolejności zamówiono maszyny testowe, którymi stały się zaprojektowane w Niemczech bombowce Dornier Do Y.
Geneza
Utworzone w 1918 roku Królewskie Siły Podwietrzne Jugosławii od początku swojego istnienia cierpiały na problemy finansowe uniemożliwiające szybką rozbudowę. Dopiero na przełomie lat 20. i 30. rozpoczęto program pozyskiwania nowocześniejszych maszyn. Dodatkowo rozbudowano zakłady produkcyjne, które produkowały licencyjne maszyny, głównie francuskie.
Wśród pozyskiwanych maszyn brakowało jednak samolotów wielosilnikowych. Nie mając odpowiedniego doświadczenia z eksploatacją takich maszyn, dowództwo jugosłowiańskich sił powietrznych podjęło decyzję o pozyskaniu kilku wielosilnikowych bombowców od wiodących producentów tego typu maszyn. Zamawiano po kilka maszyn, które miały służyć do testów i budowania doświadczenia przed zamówieniem właściwych maszyn.
Zamówienia trafiły do Francji, Włoch oraz Niemiec. Było to o tyle ciekawe, iż Niemcy na początku lat 30. cały czas nie mogli produkować maszyn bojowych, zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Mimo to wiodące fabryki lotnicze projektowały wówczas samoloty, które po odpowiednim dostosowaniu mogły stać się pełnoprawnymi bombowcami. Oficjalnie samoloty te projektowano jako samoloty pasażerskie lub transportowe.
Niemiecki jugosłowiański bombowiec
Jedną z firm, która otrzymała zapytanie ofertowe były zakłady Dornier Flugzeugwerke. Chociaż firma podjęła się zadania, było to trudnym zadaniem, ponieważ według założeń samolot miał być wyposażony w trzy silniki Gnome-Rhône Jupiter VI, a termin realizacji zamówienia określono na 30 sierpnia 1931 roku. Negocjacje kontaktu przedłużyły się do 21 maja 1931 roku, ale już wcześniej inżynierowie Dorniera rozpoczęli prace nad projektem bombowca.
W celu przyśpieszenia prac zdecydowano się na wykorzystanie już gotowych projektów i połączenie ich w jeden. Wykorzystano więc doświadczenia z prac nad Dornierem Do K oraz Do 11. Zgodnie z wymaganiami, dodano również trzeci silnik na grzbiecie. Prace nad samolotem szły dobrze, ale w lipcu 1931 roku pojawił się kolejny problem. Z powodu szalejącego Wielkiego Kryzysu, zawieszono wypłaty reparacji wojennych, które miały pomóc w sfinansowaniu zamówienia. W tej sytuacji władze Jugosławii musiały zapłacić za samoloty z własnego budżetu.
Perturbacje finansowe i potrzeba dopracowania projektu sprawiły, że nowy bombowiec oblatano dopiero 17 października 1931 roku. Maszyna otrzymała oficjalną nazwę Dornier Do Y. Jej testy trwały do stycznia 1932 roku, a po ich zakończeniu dwa wyprodukowane samoloty zostały wysłane do Jugosławii przez Austrię, Węgry i Rumunię. Okrężna droga miała pomóc w promocji maszyn i poszukiwaniach ewentualnych kolejnych klientów.
Dane taktyczno-techniczne
Dornier Do Y miał 18,2 m długości i 26,8 m rozpiętości skrzydeł. Maksymalna masa maszyny wynosiła 8500 kg. Cała konstrukcja została wykonana z metalu, a kadłub i skrzydła pokryto blachą. Jedynie część powierzchni sterowych pokryta była płótnem. Napęd stanowiły trzy dziewięciocylindrowe silniki Gnome-Rhône Jupiter VI o mocy 450 KM każdy, ale z czasem zmieniono je na nowsze silniki Gnome-Rhône 9Ad o mocy 420 KM, a później mocniejsze Gnome-Rhône 9Ae o mocy 480 KM. W ramach późniejszej modernizacji zainstalowano natomiast silniki Gnome-Rhône 9Kers o mocy 600 KM. W docelowej konfiguracji zapewniały one prędkość maksymalną 300 km/h i przelotową 250 km/h. Zasięg wynosił 1500 km.
W momencie wyprodukowania samoloty nie posiadały wyposażenia wojskowego. Dopiero po ich dostarczeniu do Jugosławii uzbrojono je w 5 karabinów maszynowych, umieszczonych po dwa w stanowisku na nosie i grzbiecie, oraz jeden pod kadłubem. W komorze bombowej możliwe było przenoszenie do 1500 kg bomb, przy czym jej rozmiar pozwalał na stosowanie bomb o masie do 200 kg. Załoga składała się z pilota, drugiego pilota-bombardiera (w otwartym kokpicie), nawigatora-strzelca i mechanika-strzelca.
Testowa kariera
Po dotarciu do Jugosławii bombowce Dornier Do Y zaczęto intensywnie testować i porównywać z innymi konstrukcjami. W międzyczasie w zakładach Dorniera zbudowano dwa kolejne bombowce, którymi próbowano zainteresować niemieckie siły powietrzne Luftwaffe, utworzone w 1935 roku. Oblot maszyn miał miejsce 1 lipca 1936 roku. Po analizie Do Y uznano jako nieodpowiednie. W tej sytuacji Dornier próbował znaleźć innych nabywców, ale ostatecznie samoloty trafiły do magazynu.
Samolotami zainteresowali się przedstawiciele jugosłowiańskich sił powietrznych, którzy na początku 1937 roku zakupili je aby powiększyć flotę posiadanych maszyn tego typu. Samoloty dotarły do Jugosławii w marcu 1937 roku. Równocześnie rozpoczęto program modernizacji samolotów, tak aby dostosować starsze maszyny do nowych wersji, oznaczonych jako Dornier Do Ym.
Wnioski z eksploatacji maszyn wykazały, że najlepszym bombowcem dla Królewskich Sił Powietrznych Jugosławii był włoski Savoia-Marchetti SM.79. Zanim włoskie maszyny dotarły do Jugosławii, Do Y wykorzystywano do różnych zadań, ale w 1939 roku uznano je za całkowicie przestarzałe w roli bombowców. W ramach modernizacji wyposażono je więc w dodatkowe drzwi, które miały pomóc w przewożeniu i zrzucaniu spadochroniarzy.
(Nie)wojenna kariera
Gdy w kwietniu 1941 roku Niemcy dokonały inwazji na Jugosławię, bombowce Dornier Do Y nie wzięły udziału w walkach i zostały przejęte w stanie nietkniętym przez wojska inwazyjne. Przejęte maszyny miały zostać zmodernizowane, a następnie przekazane Siłom Powietrznym Niepodległego Państwa Chorwackiego, będącego marionetkowym krajem kontrolowanym przez Niemcy.
Po przeprowadzeniu prac cztery samoloty weszły do ograniczonej eksploatacji. W połowie 1944 roku jeden z samolotów wykorzystano jako przynętę na lotnisku w Sarajewie, natomiast pozostałe trzy maszyny zostały skanibalizowane na części zamienne. Ostatecznie wszystkie cztery samoloty zezłomowano.
Podsumowanie
Dorniery Do Y nie miały zbyt udanej kariery. Samoloty te powstały jako maszyny testowe i taka była ich kariera. Ze względu na specyficzną konstrukcję, nie były też udanymi bombowcami. Mimo to doświadczenie z ich eksploatacji było przydatne dla Królewskich Sił Powietrznych Jugosławii.
Co istotne, to nie były jedyne eksperymentalne bombowce zaprojektowane przez Dorniera. Innymi zaprojektowanymi wówczas bombowcami były Dornier Do 11 i Do 13 oraz Dornier Do P. Co ciekawe, na podstawie doświadczeń z prac nad Do 11 i Do 13 powstał Dornier Do 23. Bombowiec ten wszedł do eksploatacji w Luftwaffe, ale jego kariera była krótka. Ostatecznie zastąpiono go nowocześniejszymi konstrukcjami.
Discover more from SmartAge.pl
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
