Dnieprzańska Elektrownia Wodna

W latach 20. i 30. w ZSRR rozpoczęto program elektryfikacji kraju o nazwie GOELRO. Program ten zakładał budowę potężnej sieci elektrowni, które zasiliłyby cały kraj. W ramach programu w 1927 roku rozpoczęto budowę Dnieprzańskiej Elektrowni Wodnej. Olbrzymia zapora wykorzystywana jest do dnia dzisiejszego, ale podczas II wojny światowej została wysadzona w powietrze, aby utrudnić pokonanie Dniepru przez oddziały Wehrmachtu.

Budowa

Zanim przystąpiono do prac budowlanych, Iwan Aleksandrow, główny inżynier przygotowujący plany zapory i elektrowni został wysłany do USA, gdzie miał przeprowadzić konsultacje z tamtejszymi ekspertami w dziedzinie budowy elektrowni wodnych.

Po powrocie do ZSRR Aleksandrow zorganizował zespół projektowy (w skład którego weszli m.in. Wiktor Wiesnin i Nikołaj Kolli), który przygotował plany elektrowni i zapory. Warto zaznaczyć, że w jego skład wchodzili konsultanci z USA m.in. Hugh Cooper, William V. Murphy i G. Thompson. Koszt budowy wyceniano początkowo na 50 mln dolarów, ale z czasem koszty wzrosły do 100 mln by ostatecznie wynieść aż 400 mln dolarów (sic!).

Prace nad zaporą ruszyły 15 marca 1927 roku. Miejsce budowy znajdowało się daleko od najbliższych miast, ale w strefie przeznaczonej na zbiornik wodny o pojemności 420 km² i tak znalazło się 56 wiosek, z których wysiedlono mieszkańców.

Prace budowlane zakończyły się 1 października 1932 roku a oficjalne uruchomienie miało miejsce 10 października. Właściwą moc elektrownia uzyskała dopiero w 1939 roku. Wynosiła ona 560 MW, co plasowało ją na trzecim miejscu na świecie pod względem mocy (zaraz za Zaporą Hoovera i Wilson Dam.  Łącznie w pracach budowlanych brało udział kilkadziesiąt tysięcy robotników.

Z czasem wokół zapory powstały liczne zakłady i fabryki oraz rozbudowało się miasto Zaporoże. Dzięki energii wytwarzanej przez elektrownię powstało kilka stref przemysłowych nad Dnieprem.

II wojna światowa

Gdy 22 czerwca 1941 roku III Rzesza zaatakowała Związek Radziecki, sowiecka armia bardzo szybko zaczęła się wycofywać. W sierpniu 1941 roku elektrownia znalazła się w strefie walk. Wobec zagrożenia ze strony Wehrmachtu i możliwości przejęcia zapory oraz licznych prób przedostania się wrogich oddziałów na drugi brzeg Dniepru, NKWD na rozkaz naczelnego dowództwa (podobno wydany przez samego Józefa Stalina) wysadził zaporę przy użyciu około 20 ton materiałów wybuchowych.

Uszkodzenia były poważne, a zniszczeniu uległ ponad 135-metrowy fragment zapory. Olbrzymie ilości wody ze zbiornika elektrowni zalały pobliskie tereny. Według oficjalnych informacji śmierć poniosło 1500 niemieckich żołnierzy. Oficjalne radzieckie dane pomijają straty cywilne, ale według historyków mogły one sięgnąć nawet 20 000 do 120 000 ludzi. Informacje na ten temat nigdy jednak nie były w żaden sposób zbadane.

Chociaż wysadzenie zapory spowolniło niemieckie natarcie, zapora została zdobyta krótko po wysadzeniu. Ze względu na jej strategiczne znaczenie, Niemcy natychmiast rozpoczęli jej odbudowę. W 1942 roku elektrownia powróciła do pracy, ale już pod koniec 1943 roku ponownie została wysadzona w powietrze, ale przez wycofujące się oddziały niemieckie. Tym razem zniszczenia były znacznie poważniejsze, a odbudowa elektrowni miała zająć kilka kolejnych lat.

Okres powojenny i stan obecny

W latach 1944-1950 przeprowadzono olbrzymi program odbudowy zapory i jej modernizacji. Ostatecznie prace pod kierownictwem Anatolija Jakowlewa doprowadziły do uruchomienia odbudowanej i zmodernizowanej elektrowni w maju 1950 roku.

W latach 2000 Dnieprzańska Elektrownia Wodna przeszła kolejną utrudnioną przez problemy finansowe Ukrainy modernizację oraz prywatyzację. W ramach prac zwiększono moc elektrowni, usunięto komunistyczne symbole i zmodernizowano infrastrukturę. 17 funkcjonujących turbin może wytworzyć łącznie 1548 MW. Obecnie zapora ma 800 metrów długości i 61 metrów wysokości.