Podczas II wojny światowej radziecka armia nie posiadała własnego transportera opancerzonego piechoty. Korzystano jedynie z pojazdów dostarczonych w ramach programu Lend-Lease oraz doraźnych rozwiązań i modyfikacji różnych pojazdów. Dopiero po wojnie zainicjowano prace nad takimi konstrukcjami. Jednym z pierwszych transporterów opancerzonych w ZSRR był BTR-40, chociaż w praktyce nie projektowano go do tej roli.

W ramach programu Lend-Lease do ZSRR trafiło 3310 transporterów opancerzonych M3A1 Scout Car oraz kilka tysięcy półgąsienicowych transporterów opancerzonych różnych typów. Były to jedyne masowo występujące transportery opancerzone w radzieckiej armii. W ZSRR produkowano jednak sporo samochodów pancernych, m.in. BA-64 oraz liczne ciężarówki, zarówno kołowe jak i półgąsienicowe, które wykorzystywano do transportu żołnierzy i przenoszenia uzbrojenia. Pojazdy te nie mogły jednak spełniać zadań typowych transporterów opancerzonych, czyli przewozić żołnierzy bezpośrednio na froncie w warunkach zagrożenia ostrzałem. Potrzebny był dedykowany transporter opancerzony piechoty, jakim został w ZSRR BTR-152.

BTR-40
BTR-40

Analizując wykorzystanie pozyskanych od Aliantów transporterów opancerzonych,Rosjanie uznali jednak, że potrzebny jest jeszcze jeden pojazd, który byłby mniejszy od dużego transportera piechoty, ale mógłby przewozić niewielki desant np. oddziałów rozpoznawczych. W związku z tym w 1947 roku radzieckie władze zleciły opracowanie własnego, czterokołowego lekkiego transportera opancerzonego. Prace nad pojazdem rozpoczęto w zakładach GAZ pod kierownictwem W.A. Dedkowa. Jako bazę wybrano podwozie ciężarówki GAZ-63, przy czym poddano je takim modyfikacjom, że w praktyce powstało nowe podwozie. Można spotkać się z opinią, że podczas prac nad BTR-40, jak nazwano pojazd, wzorowano się na M3A1 Scout Car, jednak w praktyce pojazdy te mają jedynie podobny ogólny układ konstrukcji.

Zastosowano samonośne nadwozie, umieszczone na nieznacznie skróconym podwoziu GAZa-63, w którym zastosowano dodatkowe amortyzatory hydrauliczne, ale zachowano przeniesienie napędu na wszystkie koła i sztywne mosty napędowe. Zainstalowano mocniejszy sześciocylindrowy, czterosuwowy silnik gaźnikowy GAZ-40 o mocy 80 KM. Zapewniał on prędkość maksymalną 80 km/h i zasięg 430 km na drodze i 385 km w terenie.

BTR-40
BTR-40

BTR-40 miał 5 m długości, 1,9 m szerokości i 2,2 m wysokości, a masa pojazdu wynosiła 4300 kg. Nadwozie było otwarte od góry, mieściło kierowcę i dowódcę oraz 6-8 pasażerów. Opancerzenie miało grubość 6-8 mm. Standardowo pojazd nie był uzbrojony, ale możliwe było montowanie 1-3 karabinów maszynowych.

Po trwających 3 lata próbach, w 1950 roku rozpoczęto produkcję seryjną BTRa-40. Kontynuowano ją do 1960 roku (niektóre wersje specjalistyczne produkowane były do 1969 roku). Powstało około 8500 pojazdów w różnych wersjach, a cena eksportowa wynosiła około 30 000 dolarów za sztukę (współcześnie około 173 000 dolarów).

Wrak BTR-40 na ulicach Budapesztu
Wrak BTR-40 na ulicach Budapesztu

W toku produkcji i eksploatacji powstało wiele wersji specjalistycznych transportera. Znalazły się wśród nich m.in. BTR-40A, uzbrojony w dwa ciężkie karabiny maszynowe ZPTU-2 kalibru 14,5 mm, wykorzystywane do zwalczania celów latających, BTR-40B z zamkniętym przedziałem transportowym i zmniejszoną ładownością do 6 pasażerów, BTR-40Kh, czyli pojazd przystosowany do zwiadu w warunkach wykorzystania broni masowego rażenia, BTR-40ZhD, przystosowany do poruszania się po torach kolejowych oraz BTR-40P, który w toku prac rozwojowych przerodził się w całkowicie nowy pojazd – BRDM-1.

W Chinach powstała lokalna kopia transportera oznaczona jako Type 55. Kuba, będąca jednym z ważniejszych zagranicznych użytkowników tych pojazdów opracowała wersję przeciwlotniczą z zmienionym układem nadwozia oraz pojazd przeciwpancerny z wyrzutniami przeciwpancernych pocisków kierowanych. Również w NRD opracowano lokalne, niewielkie modyfikacje tych transporterów.

BTR-40 (fot. Alf van Beem)
BTR-40 (fot. Alf van Beem)

BTR-40 stał się podstawowym lekkim transporterem opancerzonym radzieckiej armii w latach 50. jednak szybko okazało się, że nie ma on odpowiednich możliwości poruszania się w trudnym terenie, a jego ładowność również nie jest najlepsza. W wielu rolach z czasem zastąpiono go większym BTR-152. Mimo to, wiele z nich pozostało w eksploatacji przez długie lata zarówno w ZSRR jak i w innych krajach, do których je eksportowano.

Użytkownikami tych transporterów są jeszcze lub były: Kuba, Egipt, Etiopia, Indonezja, Iran, Laos, Nikaragua, Korea Północna, Syria, Tanzania, Wietnam, Jemen, Afganistan, Albania, Algieria, Angola, Kambodża, Bułgaria, NRD, Węgry, Izrael (zdobyczne pojazdy), Mali, Mongolia, Polska (około 400 egzemplarzy) Somalia, Uganda i Jugosławia.

BTR-40 (fot. Bukvoed/Wikimedia Commons)
BTR-40 (fot. Bukvoed/Wikimedia Commons)

Przy tak licznej produkcji i eksporcie do tylu krajów, BTRy-40 uczestniczyły w wielu lokalnych konfliktach. Obecnie większość pojazdów tego typu, które jeszcze pozostają w eksploatacji używana jest do zadań patrolowych i policyjnych, a nie typowo bojowych, głównie z powodu słabego opancerzenia, braku skutecznego uzbrojenia oraz ogólnie wieku i zużycia pojazdów.

W niektórych publikacjach można spotkać się z opinią, że BTR-40 był pierwszym radzieckim opancerzonym transporterem piechoty, jednak jest opinia na wyrost. Pojazdy te faktycznie służyły do transportu piechoty, ale bardziej w roli pojazdów rozpoznawczych niż faktycznych transporterów opancerzonych.

BTR-40 (fot. Bukvoed/Wikimedia Commons)
BTR-40 (fot. Bukvoed/Wikimedia Commons)

Discover more from SmartAge.pl

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Wspieraj SmartAge.pl na Patronite
Udostępnij.