W trakcie I wojny światowej w Wielkiej Brytanii wprowadzono do eksploatacji kilka niecodziennych okrętów wojennych, niezbyt pasujących do ówczesnych czasów. Były to monitory typu Abercrombie i Lord Clive. Okręty te powstały w wyniku zapotrzebowania na lekkie okręty zdolne do ostrzału lądu.
Geneza
Pierwsze w historii monitory powstały w USA w trakcie wojny secesyjnej. Nazwa tych jednostek pochodzi od nazwy pierwszego okrętu tego typu – USS Monitor. W kolejnych latach w USA zbudowano wiele okrętów tej klasy, ale w innych krajach pomysł ten nie przypadł nikomu do gustu.
W Europie większą popularność zdobywały tradycyjne (jak się później okazało) okręty wojenne. Podczas I wojny światowej powrócono jednak do starego amerykańskiego pomysłu z dwóch powodów. Po pierwsze potrzebne były małe okręty wojenne przystosowane do ostrzeliwania brzegu, których koszt budowy nie byłby tak duży jak tradycyjnych okrętów wojennych, a także (albo raczej przede wszystkim) z powodu nadmiaru posiadanych dział dużego kalibru.
Po wprowadzeniu w 1912 roku do eksploatacji pancernika HMS Dreadnought, rozpoczął się proces szybkiego złomowania przestarzałych pancerników zbudowanych wcześniej. Okręty te były przestarzałe głównie pod względem koncepcji ich budowy, a nie wyposażenia. W związku z tym w trakcie rozbiórki uzbrojenie i wyposażenie wewnętrzne starano się odzyskać.
Mając spore zapasy dział i wież, admiralicja uznała, że można je wykorzystać w roli pływających baterii. Aby jednostki te były bardziej użyteczne planowano budować je na normalnych kadłubach z stosunkowo wysoką burtą, dzięki czemu miały dysponować odpowiednią dzielnością morską.
Do najważniejszych jednostek tego typu należą monitory typu Abercrombie i Lord Clive. Łącznie zbudowano 12 jednostek obu typów. Ponadto w Wielkiej Brytanii powstało jeszcze wiele mniejszych monitorów. W tym tekście skupimy się na pierwszych dużych monitorach, czyli typie Abercrombie.
Monitory typu Abercrombie
Monitory typy Abercrombie weszły do eksploatacji jako pierwsze. Prace nad nimi rozpoczęto już w drugiej połowie 1914 roku. Głównym powodem ich budowy była dostępność potężnych 356 mm amerykańskich dział okrętowych, które miały pierwotnie trafić na uzbrojenie greckiego pancernika Salamis, którego budowę przerwał wybuch wojny.
Dysponowano 8 armatami, w związku z czym zbudowano 4 monitory uzbrojone po dwa działa każdy. Początkowo nosiły one oznaczenia M1, M2, M3 i M4, ale z czasem otrzymały normalne nazwy poprzedzone skrótem HMS.
Okręty miały 102 m długości i wyporność 6250 ton. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 2310 KM pozwalające na osiągnięcie prędkości 6,5 węzła. Były to jednostki napędowe przygotowane dla statków cywilnych, w związku z czym ich parametry nie do końca odpowiadały potrzebom okrętów wojennych. Uzbrojenie składało się z 2 armat kalibru 356 mm oraz dwóch armat kalibru 76 mm, a także kilku mniejszych działek przeciwlotniczych.
Pancerz monitorów miał grubość od 25-254 mm. Załoga składała się z 198 oficerów i marynarzy. Początkowo planowano zaopatrzyć okręty w wodnosamoloty, ale z czasem uznano, że nie będą one przydatne. Działające blisko brzegu monitory mogły korzystać z wsparcia lotnictwa lądowego.