Brama Brandenburska – symbol Berlina

Berlin jako jedna z najważniejszych historycznych stolic Europy jest pełen zabytków i budynków o symbolicznym wręcz znaczeniu. Bez wątpienia jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli tego miasta jest Brama Brandenburska.

Geneza

W XVIII wieku Berlin otoczony był siecią fortów i umocnień, wewnątrz których utworzono tzw. Mur Celny, który chociaż nie miał znaczenia militarnego, oddzielał centralną część miasta od okolicznych terenów i pomagał w kontrolowaniu przepływu towarów oraz określaniu kto podlega jakim opłatom celnym i podatkowym. Aby umożliwić przejazd przez mur, zbudowano liczne bramy, z których część pełniła jedynie funkcję transportową, a inne bardziej reprezentatywną.

W 1788 roku władze miasta rozpoczęły budowę nowej bramy w miejscu bramy utworzonej w 1734 roku na drodze do Brandenburga. Według założeń, nowa brama miała pełnić dodatkowo rolę reprezentacyjną, a jej bogate wykończenie miało symbolizować władzę niemieckiej monarchii, szczególnie Fryderyka II zmarłego w 1786 roku.

Brama i symbol

Projekt bramy przygotował Carl Gotthard Langhans, a jej budowa trwała do 1791 roku. Stworzył on konstrukcję w stylu wczesnoklasycystycznym z piaskowca łabskiego (wydobywanego z okolic Lwówka Śląskiego), wzorowaną na ateńskim akropolu. Brama ma 26 m wysokości, 65,5 m szerokości i 11 m głębokości. W centralnej części umieszczono 5 przejazdów, z których środkowy, początkowo zarezerwowany dla rodziny królewskiej, był szerszy od pozostałych. Po bokach bramy zbudowano budynki dla strażników i celników (obecnie nieistniejące).

Brama została wzbogacona licznymi ozdobami i rzeźbami zaprojektowanymi przez Johanna Gotfryda Schadowa, Carla Friedericha Wichmanna oraz Johana Daniela Metzlera. Na szczycie budowli umieszczono w 1793 roku rzeźbę przedstawiającą kwadrygę (rzymski wóz dwukołowy zaprzężony w cztery konie) powożony przez boginię zwycięstwa, Wiktorię.

Ze względu na swoje położenie, Brama Brandenburska jak ją nazwano, miała duże znaczenie reprezentacyjne. Gdy w 1806 roku do Berlina wkroczyły wojska Napoleona Bonaparte, kazał on zdjąć kwadrygę i zabrać ją do Paryża. Rzeźba wróciła do Berlina dopiero w 1814 roku, gdy stolica Francji została zajęta przez wojska pruskie. Po powrocie do Berlina, rzeźba została wzbogacona o nowy symbol w postaci orła pruskiego w koronie z Krzyżem Żelaznym.

W latach 60. XIX wieku zlikwidowano Mur Celny oraz większość bram celnych, jednak Brama Brandenburska została jedynie zmodyfikowana. Zamiast budynków straży i celników zbudowano kolumnady zaprojektowane przez Heinricha Stracka. Przez kolejna lata historia bramy nie obfitowała w bardziej istotne wydarzenia. Miejsce to było jednak świadkiem licznych manifestacji, wieców i defilad.

Podczas II wojny światowej w trakcie oblężenia Berlina Brama Brandenburska została znacząco uszkodzona. Zniszczeń dokonali również sami Niemcy, którzy strzelali do bramy, gdy zawisła na niej sowiecka flaga. Po wojnie, brama znalazła się na granicy stref okupacyjnych w Berlinie, jednak nie przeszkodziło to w przeprowadzeniu prac remontowych. Odbudowę bramy rozpoczęto 21 września 1956 roku, a zakończono 14 grudnia 1957 roku. W trakcie prac nie przywrócono jednak orła i Żelaznego Krzyża na kwadrydze.

Gdy 13 sierpnia 1961 roku rozpoczęto budowę Muru Berlińskiego, przebiegł on przez środek Bramy Brandenburskiej, przez co została ona wyłączona z możliwości zwiedzania, a nawet przebywania w pobliżu. Ustawiono przy niej strażnice, a sam mur w tym miejscu nie posiadał żadnego przejścia. Dopiero 22 grudnia 1989 roku wraz upadkiem Muru, ponownie otwarto Bramę Brandenburską. W kolejnych miesiącach po licznych incydentach związanych z świętowaniem zjednoczenia Niemiec bramę poddano oględzinom, które wykazały, że wymaga ona napraw po latach braku odpowiedniej konserwacji.

Początkowo skupiono się na doraźnych remontach, jednak pod koniec lat 90. zdecydowano się na przeprowadzenie większego remontu. Zakończono go 3 października 2002 roku. Obecnie Brama Brandenburska wraz z Placem Paryskim i okolicznymi terenami jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych części Berlina. Co roku miejsce to odwiedzają miliony turystów. Co istotne, wizerunek Bramy umieszczono na niemieckich monetach euro o nominale 10, 20 i 50 centów. Ponadto jej wizerunek jest umieszczany na licznych pocztówkach, znaczkach itp.