Big Boy (nie)największy parowóz na świecie

Wśród najsłynniejszych parowozów na świecie jednym z najbardziej rozpoznawalnych jest Union Pacific Series 4000 znany bardziej jako Big Boy. Uznawany przez wielu za największy i najsilniejszy parowóz na świecie budzi podziw nawet współcześnie, chociaż wcale nie był najpotężniejszy.

Olbrzymie parowozy do najcięższych zdań

Na początku lat 40-tych amerykańska spółka Union Pacific obsługująca towarową trasę kolejową przez góry Wasatch w stanie Utah uznała, że dotychczas wykorzystywane lokomotywy są za słabe aby ją obsługiwać. Nachylenie torów oraz potrzeba ciągnięcia ciężkich składów sprawiały, że na niektórych odcinkach pociągi musiały korzystać z pomocy dodatkowych lokomotyw.

Union Pacific Series 4000 Big Boy nr. 4020

W związku z tym firma zamówiła w zakładach ALCO (American Locomotive Company) nowy parowóz. Kierownikiem projektu został inżynier Otto Jabelmann. Aby maksymalnie przyśpieszyć prace, uznano, że nowa lokomotywa powstanie w oparciu o udane parowozy serii Challenger (4-6-6-4), z tą różnicą, że będzie od nich większa i cięższa, zachowując przy tym prędkość ponad 100 km/h.

Prace projektowe nad nowymi parowozami oznaczonymi UP Series 4000 zakończono w 1941 roku. Ich efektem było powstanie olbrzymiej lokomotywy w układzie 4-8-8-4 o masie całkowitej 548 ton (lub 567 ton według innych źródeł) nazwanej Big Boy. Moc silnika wynosiła około 6200 KM, a prędkość maksymalna 130 km/h. Parowóz miał 26 m długości a wraz z tendrem aż 40 m.

Union Pacific Series 4000 Big Boy nr. 4011

Eksploatacja

Łącznie w latach 1941-1944 zbudowano 25 lokomotyw tego typu, oznaczonych numerami 4000-4024 – koszt jednej lokomotywy wynosił 265 000 dolarów (współcześnie około 4,26 mln dolarów). Wszystkie skierowano do obsługi trasy między Green River (w stanie Wyoming) a Ogden (w stanie Utah). Już na etapie prac projektowych założono, że parowozy będą bardzo solidnie wykonane, ale przy tym proste w obsłudze. Dodatkowo silnik i palenisko przystosowano do zasilania kiepskiej jakości węglem, z jakiego korzystała w tym czasie Union Pacific. Wszystkie te zabiegi przydały się po włączeniu się Stanów Zjednoczonych do wojny w grudniu 1941 roku.

Union Pacific Series 4000 Big Boy nr. 4002

Wielu pracowników kolei zaciągnęło się wówczas do wojska, przez co Union Pacific musiał zatrudniać mniej wykwalifikowane osoby. Mimo bardzo intensywnej eksploatacji i raczej niezbyt dobrej obsługi parowozy Big Boy sprawowały się znakomicie. W swoim czasie były jednymi z największych i najcięższych, chociaż wbrew obiegowej opinii nie były ani najcięższe, ani najmocniejsze. Istniało kilka parowozów o podobnych parametrach np. Yellowstone (2-8-8-4) o mocy 6250 KM i masie 566 ton oraz Allegheny (2-6-6-6) o masie 544 ton i mocy 7500 KM.

Po wojnie intensywnie eksploatowane Big Boye zaczęły jednak tracić na znaczeniu z powodu rosnących kosztów eksploatacji, zwłaszcza remontów oraz cen węgla. Popularność zyskiwały wówczas lokomotywy wyposazone w silniki diesla, dysponujące podobną a często większą siłą, ale przy niższych kosztach eksploatacji.

Union Pacific Series 4000 Big Boy nr. 4002

Ostatecznie w lipcu 1959 roku podjęto decyzję o ich wycofaniu z służby. Ostatni kurs zakończono 21 lipca 1959 roku a do 1962 roku utrzymywano w gotowości kilka parowozów tego typu. Nie było jednak potrzeby przywracania ich do służby. Ostatecznie z 25 zbudowanych egzemplarzy 17 zezłomowano, 7 znajduje się obecnie w muzeach i na ekspozycjach zewnętrznych a jeden przechodzi remont, który ma przywrócić parowóz do pełnej sprawności.

Zachowane parowozy typu UP Series 4000:

• 4004: Holliday Park, Cheyenne, Wyoming.
• 4005: Forney Transportation Museum, Denver, Kolorado
• 4006: Museum of Transportation, St. Louis, Missouri
• 4012: Steamtown National Historic Site, Scranton, Pensylwania
• 4014: Railway and Locomotive Historical Society, Southern California Chapter, Fairplex, Pomona, Kalifornia
• 4017: National Railroad Museum, Green Bay, Wisconsin
• 4018: Museum of the American Railroad, Dallas, Teksas
• 4023: Kenefick Park, Omaha, Nebraska

Legendarny Big Boy

Olbrzymie parowozy Big Boy zapisały się w historii głównie ze względu na przypisywane im miano największych parowozów na świecie. Chociaż nie do końca było to zgodne z prawdą, bez wątpienia były to niesamowite maszyny, które nawet współcześnie robią olbrzymie wrażenie.

Niestety olbrzymie rozmiary sprawiły, że nie udało się utrzymać żadnego z nich w sprawności. Podejmowane w ostatnich latach prace, które mają przywrócić do życia jeden egzemplarz Big Boya są bardzo kosztowne. Mimo to firma Union Pacific, która wzięła na siebie koszty i odpowiedzialność planuje, że parowóz o numerze 4014 wróci na tory w 2019 roku.