Avro Lancastrian – czyli jak bombowiec stał się samolotem pasażerskim

Podczas II wojny światowej w Wielkiej Brytanii praktycznie wstrzymano produkcję jakichkolwiek samolotów cywilnych. W 1943 roku pojawiło się jednak zapotrzebowanie na takie maszyny. W odpowiedzi kanadyjskie zakłady Victory Aircraft opracowały projekt konwersji bombowca Avro Lancaster do roli samolotu pasażersko-transportowego. Tak powstał Avro Lancastrian.

Wraz z wybuchem II wojny światowej zapotrzebowanie na samoloty pasażerskie zwłaszcza w Wielkiej Brytanii znacząco spadło. Dodatkowo większość zakładów lotniczych przeszła na bardziej potrzebną i opłacalną produkcję wojenną. Dopiero w 1943 roku w Kanadzie wrócił pomysł budowy nowych samolotów pasażerskich i transportowych z myślą o powojennych realiach. Konstruktorzy z zakładów Victory Aircraft zdawali sobie sprawę z tego, że wraz z końcem wojny pojawi się wiele niepotrzebnych samolotów bombowych. Maszyny te dysponowały zasięgiem i ładownością pozwalającą na wykorzystanie ich w roli samolotów pasażerskich.

Zespół konstrukcyjny pod kierownictwem Roya Chadwicka zaprojektował samolot pasażerski Avro Lancastrian wykorzystując jako bazę bombowiec Avro Lancaster Mk X. Przebudowano nos, usunięto wyposażenie wojskowe a w miejscu komory bombowej zainstalowano dodatkowe zbiorniki paliwa. Miejsca po wieżyczkach zakryto, aby uzyskać maksymalnie opływowy kadłub.

Maszyna przeszła testy w Trans-Canada Airlines, po czym zamówiono 8 kolejnych maszyn tak przebudowanych. Samoloty wykorzystywano z powodzeniem, po czym w 1945 roku linie lotnicze BOAC zamówiły w zakładach Avro 30 kolejnych Lancastrianów, ale tym razem zbudowanych od podstaw. W tym samym roku przeprowadzono pokazowy lot między Wielką Brytanią a Nową Zelandią, trwający 3 dni i 14 godzin, podczas którego samolot osiągnął średnią prędkość 354 km/h.

Łącznie zbudowano 91 Lancastrianów (w tym maszyny przebudowane), różniących się konfiguracją wnętrza. Samoloty miały 23,42 m długości, 31 m rozpiętości skrzydeł i maksymalną masę startową 29 484 kg. Napęd stanowiły 4 dwunastocylindrowe silniki Rolls-Royce Merlin 24/2 o mocy 1620 KM, zapewniające prędkość maksymalną do 507 km/h i przelotową do 470 km/h w zależności od ładunku.

Z racji tego, że samoloty te powstały w oparciu o bombowce, ich wnętrze było stosunkowo ciasne przy konfiguracji pasażerskiej. W związku z tym poza załogą liczącą 5 osób (w tym jeden steward) zabierano zwykle 9-13 pasażerów. Lancastriany idealnie nadawały się jednak do roli samolotów transportowych.

Część maszyn oddelegowano do przewozu VIP-ów, ale większość używano w roli samolotów transportowych. Lancastriany wykorzystywano m.in. do obsługi berlińskiego mostu powietrznego. Oprócz Wielkiej Brytanii i Kanady, zagranicznymi, cywilnymi użytkownikami maszyn tego typu zostały argentyńskie linie lotnicze FAMA (do 1947 roku) oraz włoskie Alitalia (1947-1952). Następnie dwie maszyny argentyńskie zostały przejęte przez wojsko.

W Wielkiej Brytanii pewną liczbę Lancastrianów wykorzystywano w roli samolotów testowych dla silników odrzutowych, turboodrzutowych i turbinowych dla innych maszyn. Ostatecznie ich eksploatacja dobiegła końca w latach 60.

Lancastriany były ciekawym przykładem wykorzystania niepotrzebnych samolotów wojskowych w roli maszyn cywilnych. Chociaż zbudowano ich niewiele w stosunku do liczby wyprodukowanych Lancasterów, a samej przebudowie poddano tylko kilka maszyn, ich konstrukcja była w pełni oparta na wojskowych pierwowzorach.