Po zakończeniu II wojny światowej Europa była w ruinie. Przemysły zbrojeniowe państw podbitych wcześniej przez III Rzeszę praktycznie nie istniały, a groźba wybuchu nowej wojny rosła z każdym dniem. Odbudowywane armie potrzebowały szybkich dostaw sprzętu wojskowego. Aby sprostać zapotrzebowaniu na samoloty myśliwskie dla lotnictwa Czechosłowackiego, zakłady Avia opracowały samolot myśliwski Avia S-199. Maszyna ta była wierną kopią niemieckiego Messerschmitta BF 109
Geneza
W drugiej połowie lat 40. ZSRR nie było jeszcze gotowe do dostarczania uzbrojenia państwom, które weszły do sowieckiej strefy wpływów. Musiały one radzić sobie same, często korzystając z odzyskiwanego uzbrojenia jakie pozostawiły walczące armie. W nieco lepszej sytuacji była Czechosłowacja, która produkowała w czasie wojny sprzęt wojskowy dla III Rzeszy.
Samoloty Avia S-199 powstały na bazie planów i podzespołów niemieckich myśliwców Messerschmitt Bf 109 G-6 i G-14, produkowanych podczas wojny na terytorium Czechosłowacji. Zakłady Avia posiadały doświadczenie, części i sprzęt do kontynuowania budowy, oczywiście nie posiadając żadnych licencji.
Brakowało jedynie oryginalnych niemieckich silników Daimler-Benz DB 605. W związku z tym konstruktorzy z zakładów Avia przystosowali projekt do silników Junkers Jumo 211, wykorzystywanych w czasie wojny min. w bombowcach Junkers Ju-88. Produkcja tych jednostek napędowych była możliwa w Czechosłowacji.
Avia S-199
Czechosłowacki Messerschmitt
Prace nad samolotem ruszyły w 1946 roku i zakończyły się oblotem prototypu 25 kwietnia 1947 roku. Maszyna okazała się trudna w pilotażu, ponieważ nowy silnik miał gorsze parametry w porównaniu z oryginalnym, a jakość części również nie była najlepsza.
Avia S-199
Mimo to dowództwo czechosłowackiego lotnictwa zamówiło kilkaset nowych samolotów. Nie liczyła się jakość maszyn, ważne było, że mogą być dostarczone. Pierwszy seryjny samolot był gotowy 2 lutego 1948 roku. Produkcja samolotów trwała do 1949 roku i zakończyła się zbudowaniem około 603 maszyn różnych wariantów (wersje szkolne, oraz różniące się konstrukcją silnika).
Czechosłowaccy piloci nadali S-199 przydomek “muł”, ponieważ samoloty te bardzo opornie reagowały na stery. Ze względu na rosnącą ilość problemów technicznych i trudną eksploatację, w 1951 roku zaczęto je stopniowo wycofywać ze służby. Ostatnie S-199 zniknęły z czechosłowackich jednostek bojowych w 1955 roku.
Avia S-199
Izraelska sława
Na początku 1948 roku nowo powstająca armia Izraela zakupiła 25 samolotów Avia S-199 dla swojego lotnictwa. Pierwsze samoloty dostarczono do Izraela 20 maja 1948 roku, już w trakcie walk o niepodległość. Samoloty zaczęto pospiesznie składać. 29 maja pierwsze 4 maszyny weszły do eksploatacji, bez szkolenia załóg.
Avia S-199
Natychmiast ujawniły się olbrzymie wady eksploatacyjne samolotów oraz liczne usterki. Mimo to S-199 wzięły udział w wielu operacjach bojowych, ale ich skuteczność w walce była znikoma. Z drugiej strony obecność samolotów z Gwiazdą Dawida na niebie miała olbrzymie znaczenie propagandowe.
Do zakończenia walk w lipcu 1949 roku utracono 12 maszyn. Pozostałe były w jednak w bardzo kiepskim stanie. Zwykle sprawnych było około 5-6 samolotów. Na początku lat 50. zaczęto je stopniowo wycofywać z eksploatacji. Mimo małego wpływu na przebieg walk, samoloty te okazały się idealnym narzędziem walki propagandowej.
Avia S-199
Konstrukcja
Samoloty Avia S-199 powstały w pełni na bazie planów Messerschmittów Bf 109. Odziedziczyły po nich ogólną konstrukcję i wyposażenie. Jedyną różnicą był nowy silnik oraz inne uzbrojenie, ponieważ jednostka napędowa Junkersa nie pozwalała na zamontowania działka 20 mm w silniku.
S-199 miał 9,9 m rozpiętości skrzydeł i 8,9 m długości. Maksymalna masa startowa samolotu wynosiła 3740 kg. Napęd stanowił dwunastocylindrowy silnik Junkers Jumo 211F o mocy 1322 KM. Zapewniał on prędkość maksymalna 590 km/h i zasięg około 850 km.
Avia S-199
Uzbrojenie samolotów składało się z 2 karabinów maszynowych MG 131 kalibru 13 mm i 2 działek MG 151/20 kalibru 20 mm. Ponadto samolot mógł zabrać ładunek bomb składający się albo z jednej bomby 250 kg, albo 4 bomb po 70 kg każda.
Zapchaj dziura
Samoloty Avia S-199 można określić jako “zapchaj dziury” w lotnictwie czechosłowackim. Maszyny wprowadzono do eksploatacji z braku innych rozwiązań i z kiepską perspektywą dostaw nowych samolotów z ZSRR. Pośpiech w ich budowie sprawił, że konstrukcja maszyn była nie tylko niedopracowana i awaryjna, ale również nie przemyślana.
Avia S-199
Wśród licznych wad S-199 najczęściej wymienia się wadliwy system synchronizacji karabinów maszynowych, które często uszkadzały śmigła, kiepski silnik, który ze względu na swoje rozmiary utrudniał widoczność. W połączeniu z wadą oryginalnych Bf 109, czyli wąskim rozstawem podwozia powodowało to liczne wypadki podczas startów i lądować. S-199 były więc zaledwie cieniem swoich niemieckich pierwowzorów.
Mimo wyprodukowania kilkuset egzemplarzy, ich historia najbardziej związana jest z zaledwie 25 samolotami, które wykorzystywał Izrael podczas wojny o niepodległość.
Avia S-199 (fot. Wikimedia Commons)
