Ansaldo A.1 Balilla – z ziemi włoskiej do Polski

Zbudowany w 1917 roku Ansaldo A.1 Balilla był pierwszym włoskim produkowanym seryjnie myśliwcem podczas I wojny światowej. Maszyny te weszły do służby zbyt późno, aby odegrać jakąś rolę w trakcie wojny, ale pewna ich liczba trafiła później do Polski, gdzie podjęto również ich produkcję licencyjną.

Na początku I wojny światowej włoskie siły powietrzne korzystały z samolotów myśliwskich zagranicznej produkcji. Krajowa produkcja ograniczała się głównie do budowy maszyn rozpoznawczych, łącznikowych oraz bombowców. Dopiero na początku 1917 roku w zakładach Gio. Ansaldo & C. rozpoczęto prace nad rodzimym myśliwcem, wywodzącym się z samolotów Ansaldo SVA.5,

Zespół konstruktorów, w skład którego wchodzili Umberto Savoia, Rodolfo Verduzio i Giuseppe Brezzi opracował mały i lekki samolot myśliwski o drewnianej konstrukcji z metalowymi wzmocnieniami, który otrzymał oznaczenie Ansaldo A.1 Balilla. Maszyna została ukończona prawdopodobnie w lipcu 1917 roku, a dokładna data oblotu nie jest znana (niektóre źródła sugerują, że miało to miejsce 30 listopada 1917 roku).

Samolot miła dobre osiągi, ale ustępował zwrotnością innym myśliwcom wykorzystywanym wówczas przez włoskie siły powietrzne. W związku z tym poddano go modyfikacjom, w ramach których zwiększono rozpiętość skrzydeł oraz zainstalowano mocniejszy silnik. Tak poprawiony myśliwiec poddano próbom 4 marca 1918 roku.

Chociaż nie wyeliminowano wszystkich wad, podjęto decyzję o rozpoczęciu jego produkcji seryjnej, a 28 czerwca wprowadzono go do służby. Pierwsze zamówienie wynosiło aż 1600 egzemplarzy, ale z powodu problemów technicznych, które na bieżąco eliminowano, produkcja szła powoli. Do końca wojny powstało jedynie 221 maszyn. Nie odegrały one żadnej istotnej roli w trakcie działań wojennych, a jedyne odnotowane zwycięstwo powietrzne na tej maszynie miało miejsce 8 października 1918 roku, kiedy włoski pilot Leopoldo Eleuteri zestrzelił myśliwiec Albatros D.III).

Po zakończeniu wojny produkcję kontynuowano przez krótki czas, ale ostatecznie ją przerwano z racji braku zapotrzebowania na sprawiające problemy (głównie z silnikami) samoloty. W 1919 roku do Włoch dotarła polska misja zakupowa, która zainteresowała się samolotami tego typu. Rozpoczęto negocjacje w sprawie ich zakupu. Początkowo zamierzano kupić 10 maszyn oraz licencję, ale ostatecznie zakupiono 35 maszyn wraz z licencją. Pierwsze egzemplarze trafiły do Polski 9 stycznia 1920 roku.

Produkcję seryjną w Polsce zlecono natomiast Zakładom Mechanicznym E. Plage i T. Laśkiewicz, które miały zbudować aż 100 maszyn w ciągu 3 lat. Pierwszy egzemplarz licencyjny oblatano jednak dopiero 21 lipca 1921 roku, a jego lot zakończył się katastrofą, w której zginął pilotujący go Adam Haber-Włyński. Mimo to prace kontynuowano i rozpoczęto produkcję seryjną, którą zakończono w 1924 roku, ale po wyprodukowaniu zaledwie 58 maszyn (wraz z zniszczonym pierwszym prototypem).

Polskie Ansaldo A.1 Balilla trafiły na wyposażenie 7. Eskadry Myśliwskiej im. T. Kościuszki, w której latali amerykańscy ochotnicy podczas wojny polsko-bolszewickiej. Samoloty wykorzystywano głównie do atakowania celów naziemnych. Po wojnie pozostawiono je w eksploatacji aż do 1927 roku, kiedy to wszystkie wycofano i zezłomowano. Powodem tej decyzji był ciągłe incydenty i wypadki z udziałem tych maszyn, najczęściej egzemplarzy polskiej produkcji, które był znacznie gorzej wykonane niż maszyny włoskie.

Ansaldo A.1 Balilla nie był najlepszymi samolotami i chociaż nie odegrały żadnej roli podczas I wojny światowej, miały swój niewielki wkład w działania wojenne podczas wojny polsko-bolszewickiej. Co ciekawe w trakcie walk, samoloty tego typu służyły po obu stronach frontu, ponieważ Bolszewicy zakupili 18-30 maszyn tego typu. Rosjanie używali ich aż do 1928 roku.

Samoloty te zakupiła również Łotwa (13 egzemplarzy), Argentyna, Meksyk, Peru, Urugwaj, Kostaryka i Honduras (po 1 egzemplarzu), a pewna ich liczba trafiła do USA, gdzie wykorzystywano je głównie jako samoloty wyścigowe.

Ansaldo A.1 Balilla miał 6,8 m długości i 7,7 m rozpiętości skrzydeł. Napęd stanowił silnik rzędowy SPA-6A o mocy 220 KM, zapewniający prędkość maksymalną 220 km/h. Maksymalna masa startowa wynosiła 870 kg. Uzbrojenie składało się z dwóch zsynchronizowanych karabinów maszynowych kalibru 7,7 mm. Łącznie zbudowano do 354 maszyn we Włoszech i 58 w Polsce.