Amerykańskie pancerniki typu Florida

Amerykańska flota wykorzystywała wiele pancerników kilku typów, z których kilka zapisało się w historii swoimi osiągnięciami podczas toczonych bitew, bądź długą służbą. Pancerniki typu Florida – USS Florida i USS Utah nie są tak znane, ale na swój sposób zapisały się w historii. Były to pierwsze amerykańskie pancerniki wyposażone w turbiny parowe, a wrak USS Utah cały czas znajduje sie zapomniany w Pearl Harbor, gdzie zatonął 7 grudnia 1941 roku.

Geneza

Na początku XX wieku Amerykanie zainicjowali zakrojony na szeroką skale program rozbudowy floty liniowej. Co istotne, prace nad nowymi pancernikami ruszyły równolegle z budową brytyjskiego pancernika HMS Dreadnought, ale amerykańskie okręty powstawały według opracowanych w USA założeń, zbieżnych w wielu punktach z brytyjskimi planami.

Pod koniec pierwszej dekady XX wieku w budowie w amerykańskich stoczniach znajdowało się kilka pancerników, które klasyfikowane były jako dreadnoughty. Budowę kolejnych okrętów rozpoczynano zanim ukończono wcześniejsze jednostki, w związku z czym z jednej strony okręty były do siebie stosunkowo podobne, ale na bieżąco wprowadzono poprawki konstrukcyjne, dzięki którym zwiększano możliwości bojowe poszczególnych okrętów.

O ile pierwszymi dreadnoughtami zaprojektowanymi w USA były okręty typu South Carolina, krótko po nich rozpoczęto budowę pancerników typu Delaware, wyróżniających się znacznie większą wypornością i potężniejszym uzbrojeniem. Zanim ukończono okręty tego typu, w 1909 roku przystąpiono do prac nad ich ulepszonym wariantem oznaczonym jako typ Florida.

Nowe pancerniki miały zachować ogólny układ konstrukcyjny typu Delaware, ale ich uzbrojenie miało składać się z dział kalibru 356 mm. Zmieniono ponadto układ nadbudówek i co istotne, od początku nowe okręty projektowano z myślą o zainstalowaniu turbin parowych (pierwszym amerykańskim pancernikiem z turbiną parową była USS North Dakota). W toku prac projektowych wprowadzono jednak zmiany w konstrukcji, zastępując dopiero powstające działa kalibru 356 mm sprawdzonymi i dostępnymi od ręki działami kalibru 305 mm. W związku z tym nowe okręty były jedynie nieznacznie ulepszonymi pancernikami typu Delaware.

Pancerniki typu Florida

Budowę dwóch pancerników typu Florida – USS Florida i USS Utah rozpoczęto odpowiednio 8 marca i 9 marca 1909 roku. Wodowanie Floridy miało miejsce 12 maja 1910 roku, a Utah 23 grudnia 1909 roku. Do służby pancerniki weszły odpowiednio 15 września 1911 roku i 31 sierpnia 1911 roku.

Okręty miały 159 m długości i wyporność całkowitą 23 403 ton. Napęd stanowiły cztery turbiny parowe Parsonsa, zasilane kotłami opalanymi węglem. Zapewniały one prędkość 21 węzłów i zasięg 10 697 km przy prędkości 10 węzłów, lub 5 112 km przy prędkości 20 węzłów. Uzbrojenie głównej składało się z 10 dział kalibru 305 mm umieszczonych w pięciu wieżach (dwie dziobowe w superpozycji, trzy pozostałe umieszczono natomiast na jednym pokładzie, co znacząco ograniczało ich kąty ostrzału). Dodatkowo pancerniki otrzymały 16 dział kalibru 127 mm, 4 działa kalibru 57 mm, 2 działa kalibru 37 mm i dwie wyrzutnie torped kalibru 533 mm.

Opancerzenie okrętów w pasie burtowym miało grubość 229-279 mm, 203-254 mm na kazamatach, 102-254 mm na barbetach, 305 mm z przodu wież artylerii głównej, 292 mm na mostku i 38 mm na pokładach. Załoga liczyła 1001 oficerów i marynarzy.

Mimo zmian projektowych, okręty odziedziczyły po typie Delaware jak się później okazało bardzo niekorzystny układ wież artylerii głównej. O ile dwie dziobowe wieże mogły strzelać do przodu, tak rufowe wieże nie miały najkorzystniejszych kątów ostrzału, co ograniczało ich skuteczność.

Eksploatacja

Oba pancerniki po wejściu do służby zostały oddelegowane do Floty Atlantyckiej. Ich pierwszym poważnym zadaniem bojowym była Bitwa o Veracruz, stoczona 20 kwietnia 1914 roku podczas Rewolucji meksykańskiej. Pancerniki wykorzystano do wysadzenia desantu liczącego około 2000 marines. Aż do włączenia się Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej, pancerniki wykorzystywano do zadań patrolowych, głównie na wschodnim wybrzeżu USA.

Po włączeniu się USA do wojny, oba okręty trafiły do Europy, gdzie przydzielono je do zadań eskortowych i osłaniania konwojów dopływających do Wielkiej Brytanii. USS Florida stacjonowała wraz z Grand Fleet w Scapa Flow, natomiast USS Utah operowała z Bantry Bay w Irlandii. Z racji braku aktywności niemieckiej floty nawodnej, oba pancerniki nie miały okazji do stoczenia żadnego starcia.

Po wojnie pancerniki powróciły do USA i przetrwały pogrom Traktatu Waszyngtońskiego, dzięki czemu pozostały w służbie. USS Florida poddano modernizacji (instalując m.in. kotły zasilane olejem napędowym) w połowie lat 20. ale na mocy Traktatu Londyńskiego podjęto decyzję o zezłomowaniu pancernika, aby zwolnić limity wyporności dla nowych okrętów.

Nieco inny los spotkał USS Utah. Pancernik powrócił do Europy w okresie od 1921 do 1922 roku. Po powrocie do USA wykorzystywano go głównie do rejsów kurtuazyjnych. Podobnie jak siostrzana Florida, okręt miał zostać zezłomowany n mocy Traktatu Londyńskiego, ale zamiast tego przekształcono go na sterowany radiowo okręt-cel. Usunięto całe uzbrojenie oraz zainstalowano system sterowania zarówno sterem jak i silnikiem. W tej roli dawny pancernik noszący wówczas oznaczenie AG-16 wykorzystywano od 1 kwietnia 1932 roku. Ze względu na charakter szkolenia, okręt nie został zniszczony.

W ciągu kolejnych kilku lat pancernik przebudowano kilkukrotnie, instalując nowe uzbrojenie, które wykorzystywano do szkolenia obsługi artylerii przeciwlotniczej. W tej roli dawny pancernik pozostawał w służbie aż do końca swojej kariery. 1 sierpnia 1940 roku okręt został przeniesiony do Pearl Harbor, gdzie wykorzystywano go jako jednostkę szkoleniową.

Podczas ataku na Pearl Harbor 7 grudnia 1941 roku okręt został trafiony dwiema torpedami (chociaż początkowo Japończycy zrezygnowali z ataku, uznając dawny pancernik za mało istotny cel). Z racji szczątkowej załogi, nie udało się uratować okrętu, który kilka minut po ataku przewrócił się na burtę. Zginęło 64 oficerów i marynarzy, ale kolejnych 461 uratowało się.

29 grudnia 1941 roku podjęto decyzję o wydobyciu USS Utah, jednak po częściowo udanym obróceniu wraku, przechylił się on ponownie, po czym zrezygnowano z dalszych prób odzyskania jednostki. Wrak znajdował się w takim miejscu, że nie przeszkadzał w żegludze, w związku z czym po usunięciu części wyposażenia, które nadawało się do zdjęcia z wraku, pozostawiono go własnemu losowi.

Oficjalnie ex-pancernik wycofano z służby… 5 września 1944 roku, a z listy floty skreślono go 13 listopada tego roku. Nigdy nie wydobyto ciał marynarzy, którzy zginęli na pokładzie okrętu, w związku z czym uznaje się za grób wojenny. Obecnie fragment kadłuba cały czas jest widoczny nad powierzchnią wody, pozostając zapomnianą pamiątką ataku na Pearl Harbor.