Amerykańskie krążowniki rakietowe typu Ticonderoga

Podstawowymi ciężkimi okrętami US Navy są obecnie obok niszczycieli typu Arleigh Burke  krążowniki rakietowe typu Ticonderoga. Projektowane początkowo jako niszczyciele, okręty te stały się ostatecznie uniwersalnymi platformami bojowymi, przystosowanymi zarówno do zwalczania wrogich jednostek jak i zapewniania osłony grupom lotniskowców i oddziałom desantowym, a także wykorzystywane są do atakowania celów lądowych.

Geneza

Na przełomie lat 60. i 70. rozwój technologii rakietowej sprawił, że dotychczas wykorzystywane okręty wojenne wyposażone głównie w uzbrojenie artyleryjskie oraz dodatkowo w rakiety woda-powietrze i woda-woda stały się przestarzałe. Równocześnie nastąpił znaczący postęp w rozwoju technologii radarowej, dzięki czemu możliwe było opracowanie bardziej zaawansowanych systemów pozwalających na lepsze wykorzystanie posiadanego uzbrojenia.

Różnice w rozwoju amerykańskiej i radzieckiej floty sprawiły, że Rosjanie postanowili rozwinąć koncepcję zmasowanego ataku na grupy bojowe przeciwnika przy wykorzystaniu jak największej liczby rakiet i środków bojowych – ataki miały być prowadzone zarówno przez okręty nawodne i podwodne jak i lotnictwo dalekiego zasięgu.

Koncepcja ta zakładała, że amerykańskie okręty nie będą po prostu w stanie prowadzić działań przeciwko tak wielu atakującym celom, co doprowadziłoby do zminimalizowania skuteczności systemów radarowych. Zdając sobie z tego sprawę, Amerykanie podjęli decyzję o wprowadzeniu do uzbrojenia nowych niszczycieli rakietowych wyposażonych w rozwijany wówczas system wykrywania, naprowadzania i kierowania ogniem AEGIS, pozwalający na równoczesne śledzenie i zwalczanie nawet ponad 200 celów.

Rozważano dwie koncepcje budowy nowych okrętów – zaprojektowanie od podstaw całkowicie nowej jednostki, lub wykorzystanie założeń technicznych dla starszych i sprawdzonych niszczycieli typu Spruance. Ostatecznie wygrała druga opcja, pozwalająca na szybsze opracowanie okrętów przy mniejszych kosztach budowy. Dodatkowo od początku założono, że nowe okręty będą budowane modułowo. Rozwiązanie to pozwalało na budowę większej liczby jednostek w krótszym czasie, oraz szybsze wprowadzanie zmian w projekcie.

Krążowniki typu Ticonderoga

Już na etapie prac projektowych założenia konstrukcyjne i operacyjne zaczęły się szybko zmieniać. Niszczyciele rakietowe szybko przerodziło się w krążowniki rakietowe typu Ticonderoga. Zakładano, że okręty te będą stanowiły ważny element grup uderzeniowych lotniskowców. W związku z tym zakres obowiązków jakie miały wypełniać nowe jednostki uległ znacznemu rozszerzeniu. Oprócz wspierania lotniskowców podczas obrony przed zmasowanym atakiem, okręty miały zapewniać osłonę dla oddziałów desantowych, wchodzących często w skład wspomnianych grup uderzeniowych, jak i służyć jako okręty dowodzenia i zwalczania okrętów podwodnych.

Ostatecznie pod koniec lat 70. projekt został zaakceptowany, a US Navy złożyła zamówienie na 27 krążowników – okręty budowano w dwóch stoczniach – Ingalls Shipbuilding i Bath Iron Works. Budowę pierwszej jednostki rozpoczęto 21 stycznia 1980 roku i zakończono 22 stycznia 1983 roku. Już na etapie budowy projekt unowocześniano, zwiększając możliwości bojowe okrętów. W związku z tym powstało 5 podstawowych serii okrętów:

• Baseline 0 (USS Ticonderoga i USS Yorktown) – okręty te posiadały podstawowy system Aegis Mk 7 z radarem SPY-1A, system kontroli uzbrojenia Mk 1, pociski Standard Missile 2MR Block I oraz Mk 116 Mod 4 UBFCS, oraz dysponowały jednym śmigłowcem typu SH-2F (w późniejszym okresie dostosowano je do obsługi śmigłowców SH-60B). W toku eksploatacji okręty zmodernizowano do nowszych standardów Baseline 1.
• Baseline 1 (USS Vincennes, USS Valley Forge i USS Thomas S. Gates) – okręty te przystosowano do wykorzystywania śmigłowców SH-60B. Zmianie uległa również konstrukcja masztów, głównie w celu poprawienia stateczności okrętów.
• Baseline 2 (USS Bunker Hill, USS Mobile Bay, USS Antietam, USS Leyte Gulf, USS San Jacinto, USS Lake Champlain i USS Philippine Sea) – najważniejszą różnicą w porównaniu do okrętów pierwszej serii było wprowadzenie dwóch pionowych wyrzutni przystosowanych do wystrzeliwania pocisków BGM-109 Tomahawk i Tomahawk TASM. Unowocześniono również wyposażenie elektroniczne.
• Baseline 3 (USS Princeton, USS Normandy, USS Monterey, USS Chancellorsville, USS Cowpens i USS Gettysburg) – w wersji tej wprowadzono radar AN-SPY-1B i nowe systemy komputerowe znacząco zwiększające skuteczność systemu AEGIS.
• Baseline 4 (USS Chosin, USS Hue City, USS Shiloh, USS Anzio, USS Vicksburg, USS Lake Erie, USS Cape St. George, USS Vella Gulf i USS Port Royal) – ostatnia główna seria produkcyjna, w której zastosowano szybsze komputery i unowocześnione systemy elektroniczne.

W toku służby wszystkich okrętów wprowadzano dalsze modernizacje (często określane kolejnymi numerami serii), ale ich zakres w przypadku każdego z okrętów był inny i nie zawsze były to duże modernizacje. Wiele wprowadzanych zmian pozwalało na systematyczne zmniejszanie załogi potrzebnej do obsługi systemów uzbrojenia, oraz większą automatyzację pracy.

W ostatnich latach zainicjowano serię projektów, które mają wydłużyć okres eksploatacji krążowników typu Ticonderoga (które formalnie miały pozostać w służbie do lat 20. i 30. XXI wieku). Z racji cięć budżetowych i wolnych prac nad nowymi okrętami, podjęto decyzję o utrzymaniu w linii 22 z 27 zbudowanych krążowników. W latach 2004-2005 wycofano jedynie pięć najstarszych jednostek).

Okręty typu Ticonderoga brały udział w większości operacji bojowych amerykańskiej floty od połowy lat 80., głównie służąc jako platformy startowe dla pocisków typu Tomahawk. Krążowniki te są również częścią amerykańskiego systemu tarczy antyrakietowej.Warto również dodać, że niektóre z okrętów tego typu brały udział w nietypowych misjach przeciwko przemytnikom narkotyków w rejonie Morza Karaibskiego.

Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Wejście do służby	Los/uwagi
USS Ticonderoga	21 stycznia 1980 roku	25 kwietnia 1981 roku	22 stycznia 1983 roku	Wycofany z służby 30 września 2004 roku w celu złomowania
USS Yorktown	19 października 1981 roku	17 stycznia 1983 roku	4 lipca 1984 roku	Wycofany z służby 10 grudnia 2004 roku w celu złomowania
USS Vincennes	19 października 1982 roku	14 stycznia 1984 roku	6 lipca 1985 roku	Wycofany z służby 29 czerwca 2005 roku, zezłomowany w 2011 roku. Okręt zapisał się w historii z powodu przypadkowego zestrzelenia irańskiego samolotu pasażerskiego Iran Air lot 655 – zginęło 290 cywilów.
USS Valley Forge	14 kwietnia 1983 roku	23 czerwca 1984 roku	18 stycznia 1986 roku	Wycofany z służby 30 sierpnia 2004 roku, zatopiony jako cel 2 listopada 2006 roku
USS Thomas S. Gates	31 sierpnia 1984 roku	14 grudnia 1985 roku	22 sierpnia 1987 roku	Wycofany z służby 16 grudnia 2005 roku, zezłomowany w 2017 roku. Jest to jedyny okręt serii, który otrzymał nazwę nie związaną z znaną bitwą w historii USA.
USS Bunker Hill	11 stycznia 1984 roku	11 marca 1985 roku	20 września 1986 roku
USS Mobile Bay	6 czerwca 1984 roku	22 sierpnia 1985 roku	21 lutego 1987 roku
USS Antietam	15 listopada 1984 roku	14 lutego 1986 roku	6 czerwca 1987 roku	31 stycznia 2017 roku okręt wpadł na mieliznę w Zatoce Tokijskiej. Po naprawie wrócił do służby.
USS Leyte Gulf	18 marca 1985 roku	20 czerwca 1986 roku	26 września 1987 roku	14 października 1996 roku zderzył się z lotniskowcem USS Theodore Roosevelt. Po naprawie wrócił do służby.
USS San Jacinto	24 lipca 1985 roku	14 listopada 1986 roku	23 stycznia 1988 roku	W trakcie operacji Pustynna Burza był to pierwszy okręt, który wystrzelił pociski manewrujące przeciwko celom w Iraku.
USS Lake Champlain	3 marca 1986 roku	3 kwietnia 1987 roku	12 sierpnia 1988 roku
USS Philippine Sea	8 kwietnia 1986 roku	12 lipca 1987 roku	18 marca 1989 roku	Okręt brał udział w pogrzebie astronauty Neila Armstronga, 14 września 2012 roku
USS Princeton	15 października 1986 roku	2 października 1987 roku	11 lutego 1989 roku	18 lutego 1991 roku okręt wpłynął na minę w pobliżu wyspy Failaka i został uszkodzony. Po naprawie wrócił do służby.
USS Normandy	7 kwietnia 1987 roku	19 marca 1988 roku	9 grudnia 1989 roku
USS Monterey	19 sierpnia 1987 roku	23 października 1988 roku	16 czerwca 1990 roku	14 kwietnia 2018 roku okręt wziął udział w ataku rakietowym na cele w Syrii, w odwecie za użycie broni chemicznej przez syryjski reżim w mieście Duma.
USS Chancellorsville	24 czerwca 1987 roku	15 lipca 1988 roku	4 listopada 1989 roku
USS Cowpens	23 grudnia 1987 roku	11 marca 1989 roku	9 marca 1991 roku
USS Gettysburg	17 sierpnia 1988 roku	22 lipca 1989 roku	22 czerwca 1991 roku
USS Chosin	22 lipca 1988 roku	1 września 1989 roku	12 stycznia 1990 roku
USS Hue City	20 lutego 1989 roku	1 czerwca 1990 roku	14 września 1991 roku
USS Shiloh	1 sierpnia 1989 roku	8 września 1990 roku	18 lipca 1992 roku
USS Anzio	21 sierpnia 1989 roku	2 listopada 1990 roku	2 maja 1992 roku
USS Vicksburg	30 maja 1990 roku	2 sierpnia 1991 roku	14 listopada 1992 roku	Początkowo nazwany USS Port Royal, jednak w trakcie budowy nazwę zmieniono
USS Lake Erie	6 marca 1990 roku	13 lipca 1991 roku	10 maja 1993 roku	Okręt brał udział w operacji przechwycenia satelity USA-193, który został zestrzelony przez pocisk SM-3.
USS Cape St. George	19 listopada 1990 roku	10 stycznia 1992 roku	12 czerwca 1993 roku
USS Vella Gulf	22 kwietnia 1991 roku	13 czerwca 1992 roku	18 września 1993 roku
USS Port Royal	18 października 1991 roku	20 listopada 1992 roku	4 lipca 1994 roku

---

Parametry taktyczno-techniczne

Krążowniki typu Ticonderoga mają 173 m długości i wyporność około 9800 ton. Napęd stanowia cztery turbiny gazowe (okręty te były pierwszymi amerykańskimi jednostkami wyposażonymi w ten napęd) General Electric LM2500 o mocy 81 130 KM, zapewniające prędkość 32,5 węzła oraz zasięg 11 000 km przy prędkości 20 węzłów i 6100 km przy prędkości 30 węzłów.

Załoga okrętów liczy 387 oficerów i marynarzy. Uzbrojenie okrętów (w wersji zmodernizowanej) składa się z dwóch pionowych wyrzutni Mk 41 po 61 rakiet każda, umieszczonych na dziobie i rufie, przystosowanych do wystrzeliwania rakiet typu RIM-66M-5 Standard SM-2MR Block IIIB, RIM-156A SM-2ER Block IV, RIM-161 SM-3, RIM-162A ESSM, RIM-174A Standard ERAM, BGM-109 Tomahawk i RUM-139A VL-ASROC, 8 rakiet woda-woda RGM-84 Harpoon, dwóch dział automatycznych kalibru 127 mm Mk 45 Mod 2 5-in/54cal, dwóch działek Bushmaster Mk 38 kalibru 25 mm, 2-4 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm, 2 zestawów Phalanx CIWS Block 1B oraz dwóch potrójnych wyrzutni torped kalibru 324 mm.

Okręty wyposażone są w lekki pancerz z wkładkami kevlarowymi, chroniący najważniejsze części okrętu. Dodatkowo krążowniki dysponują dwoma śmigłowcami typu Sikorsky SH-60B lub MH-60R Seahawk LAMPS III.

Wyposażenie elektroniczne składa się z radarów AN/SPY-1A/B (radar uniwersalny), AN/SPS-49 (radar przeciwlotniczy), AN/SPG-62 (radar systemu kierowania ogniem), AN/SPS-73 (radar powierzchniowy), AN-SPQ-9 (radar systemu kierowania ogniem dział kalibru 127 mm), systemu walki elektronicznej AN/SLQ-32, sonaru AN-SQQ-89(V)1/3 – A(V)15, oraz systemów walki elektronicznej Mark 36 SRBOC i AN/SLQ-25 Nixie.