Amerykański pancernik USS Texas (1892)

Zapoczątkowany na przełomie lat 80. i 90 XIX wieku gwałtowny rozwój amerykańskiej floty sprawił, że w krótkim czasie powstało wiele okrętów pancernych, które na różne sposoby było tymi pierwszymi. USS Texas był pierwszym planowanym nowoczesnym pancernikiem US Navy, ale nigdy nie otrzymał oznaczenia BB i często klasyfikowany był jako krążownik pancerny.

Geneza

Prace nad pancernikiem USS Texas zainicjowano 3 sierpnia 1886 roku. Jednostka miała być jednym z kilku okrętów pancernych, które miały stanowić przeciwwagę dla coraz nowocześniejszych flot państw Ameryki Południowej, zwłaszcza brazylijskich pancerników Riachuelo i Aquidabã. Podczas przygotowania planów okrętu kierowano się najnowszymi trendami w konstruowaniu okrętów pancernych.

Według założeń, okręt miał mieć potężne uzbrojenie i silnie opancerzoną centralną część kadłuba, w której umieszczono najważniejsze podzespoły. Działa artylerii głównej umieszczono po jednym na każdej burcie, tak aby zapewnić im maksymalne pole ostrzału do przodu i do tyłu, oraz ewentualnie na drugą stronę kadłuba (przy czym nie uwzględniono w projekcie wzmocnienia konstrukcji nadbudówek, aby wytrzymały siłę podmuchu po wystrzale). W projekcie uwzględniono wszystkie dokonania amerykańskiego przemysłu zbrojeniowego z tamtego okresu, w tym wykorzystanie stali pancernej Harveya.

Budowę okrętu rozpoczęto 1 czerwca 1889 roku w stoczni Norfolk Naval Shipyard w Portsmouth w stanie Virginia. Wodowanie miało miejsce 28 czerwca 1892 roku, a do służby okręt wszedł dopiero 15 sierpnia 1895 roku.  Długi czas budowy podyktowany był problemami technicznymi i projektowymi, oraz brakiem doświadczenia stoczni w budowie takich jednostek. Koszt prac wyniósł 4,2 mln dolarów.

(Prawie) pierwszy pancernik US Navy

W momencie wejścia do służby USS Texas był już całkowicie przestarzały. Słabe uzbrojenie składające się z pojedynczych dział kalibru 305 mm, przestarzały układ konstrukcyjny oraz niewielkie rozmiary samego okrętu sprawiły, że chociaż planowany był jako pancernik, nigdy nie otrzymał oznaczenia BB (to wprowadzono dopiero od pancernika USS Indiana).

Texas miał 94 m długości i 6417 ton wyporności. Napęd stanowiły dwa silniki parowe o mocy 8610 ihp, zapewniające prędkość maksymalną 17,8 węzła. Uzbrojenie główne składało się z dwóch pojedynczych dział kalibru 305 mm umieszczonych w wieżach, po jednej na każdej burcie po przekątnej. Dodatkowo okręt posiadał 6 dział kalibru 152 mm, 12 dział kalibru 57 mm, 4 działa rewolwerowe kalibru 37 mm, 6 działek kalibru 37 mm i 4 wyrzutnie torped kalibru 356 mm.

Pancerz miał grubość 305 mm w pasie burtowym, 25-76 mm na pokładzie, 305 mm na cytadeli, 25-76 mm na wieżach, 229 mm na mostku i 203 mm na grodziach. Poza pasem burtowym oraz na dziobie i rufie nie zainstalowano opancerzenia. Załoga liczyła 392 oficerów i marynarzy.

Pierwsze lata służby okrętu przebiegły spokojnie, ale zyskał on wówczas reputację pechowego. Liczne awarie, incydenty i wypadki sprawiały, że marynarze nie darzyli go sympatią. Dopiero w trakcie wojny amerykańsko-hiszpańskiej USS Texas zyskał sławę, biorąc udział w bitwie stoczonej 3 lipca 1898 roku na wodach w pobliżu Santiago de Cuba. Działa artylerii głównej pomogły w zniszczeniu krążowników Vizcaya i Cristobal Colon. Artyleria pomocnicza ostrzeliwała natomiast hiszpańskie torpedowce.

Po wojnie okręt wrócił do dotychczasowej eksploatacji. 3 listopada 1900 roku rozpoczęto jego długą przebudowę i modernizację (kolejną już, ponieważ w pierwszych latach służby pancernik przechodził wiele mniejszych modernizacji poprawiających wykryte wady konstrukcyjne). W 1908 roku USS Texas trafił do Charlston, gdzie wykorzystywano go w charakterze pływającej baterii chroniącej port. W 1911 roku uznano go jednak za przestarzały i wycofano z służby.

Pancernik został następnie przebudowany na pływający cel artyleryjski i 15 lutego 1911 roku otrzymał nową nazwę San Marcos (zmiana nazwy podyktowana była przyznaniem dotychczasowej nazwy okrętu nowemu pancernikowi USS Texas (BB-35)). Jako pływający cel, San Marcos został zatopiony w zatoce Chesapeake między 21 a 22 marca 1911 roku. Jego wrak wykorzystywano jako cel aż do końca II wojny światowej.

Dopiero w styczniu 1959 roku zalegające w płytkiej wodzie szczątki dawnego pancernika wysadzono, aby nie przeszkadzały w żegludze. Wrak cały czas znajduje się jednak na dnie zatoki.

Podsumowanie

USS Texas z jednej strony był jednym z pierwszych nowoczesnych okrętów pancernych zbudowanych dla US Navy pod koniec XIX wieku, jednak z drugiej strony, ze względu na przyjętą koncepcję, w momencie wejścia do służby był już całkowicie przestarzały – w przeciwieństwie do pancerników typu Indiana. Mimo to okręt pozostawał w eksploatacji i odegrał rolę w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej.

Ze względu na konstrukcję jednostki, pewne wątpliwości budzi jej klasyfikacja. Formalnie okręt określa się jako pancernik, jednak dopiero USS Indiana otrzymała typowe dla amerykańskich okrętów tej klasy oznaczenie. USS Texas jest bowiem czasami określany jako krążownik pancerny, pancernik II klasy lub pancernik obrony wybrzeża.

Żadne z tych określeń w praktyce nie pasuje do tego okrętu. Można więc przyjąć, że Texas był okrętem pancernym, będącym ofiarą szybkiego rozwoju technologii z końca XIX wieku, przez co nie pasował on do żadnej klasyfikacji.