Achzarit

Ze względu na swoje położenie geograficzne i napiętą sytuację polityczną w regionie, Izrael musiał od odzyskania niepodległości w 1948 roku inwestować w rozwój sił zbrojnych w oparciu o ograniczone, dostępne środki. Oznaczało to często wykorzystanie zdobycznych pojazdów bojowych. Ciekawym przykładem może być ciężki transporter opancerzony Achzarit, zbudowany w oparciu o zdobyczne czołgi T-54 i T-55.

Geneza

Od lat 60. wojska izraelskie zdobywały w trakcie kolejnych wojen z swoimi sąsiadami spore ilości sprzętu wojskowego, wśród którego znaczną część stanowiły czołgi, zwłaszcza T-54 i T-55. Pojazdy te wykorzystywano przez pewien w czas w izraelskich jednostkach pancernych, ale z racji ich ogólnie przestarzałej konstrukcji i trudności eksploatacyjnych, szybko zaczęto je traktować jako typową rezerwę na czarną godzinę.

Achzarit w muzeum (fot. Wikimedia Commons)

W tym samym czasie podstawowymi transporterami opancerzonymi izraelskiej armii stały się amerykańskie wozy rodziny M113. Lekko opancerzone pojazdy były bardzo użyteczne i łatwe w modernizacji, ale pod względem zapewnianej załodze i desantowi ochrony wypadały bardzo słabo. Dla Sił Obronnych Izraela, niedysponujących dużymi rezerwami, posiadanie pojazdów bojowych zapewniających jedynie minimalną ochronę załodze było sporym problemem.

W związku z tym w latach 80. pojawił się pomysł zbudowania nowych transporterów opancerzonych opartych konstrukcyjnie na czołgach. Dzięki temu pojazdy te mogły dysponować znacznie grubszym pancerzem, niż typowe transportery. Początkowo rozważano wykorzystanie podwozia i kadłuba czołgu Merkawa Mk 1, produkowanego od końca lat 70., ale po zbudowaniu kilku prototypów takich pojazdów, oznaczonych jako Namer (później nazwę tę otrzymały ciężkie transportery opancerzone zbudowane na podwoziu czołgów Merkawa Mk 4), projekt zamknięto. Głównym powodem były wysokie koszty produkcji oraz niewystarczające moce przerobowe izraelskiego przemysłu, który nie był w stanie produkować równocześnie czołgów Merkawa i transporterów opancerzonych.

Achzarit (fot. Wikimedia Commons)

W zaistniałej sytuacji sięgnięto po prostsze i teoretycznie tańsze rozwiązanie. Zamiast budować od podstaw tego typu pojazdy, postanowiono przebudować posiadane czołgi T-54 i T-55, które stanowiły rezerwę i były niezbyt przydatne w roli czołgów (Izrael posiadał około 500 takich wozów). Po odpowiedniej modyfikacji, możliwe było zbudowanie pojazdów o podobnej konfiguracji do Namera.

Ciężki transporter opancerzony zbudowany w oparciu o czołgi T-54 i T-55 otrzymał nazwę Achzarit. Prace nad nim trwały od połowy lat 80. i zakończyły się rozpoczęciem produkcji seryjnej wozów w 1988 roku. W ramach projektu czołgi znacząco przebudowywano, usuwając wieżę, instalując o wiele bardziej kompaktowy silnik, oraz całkowicie przekonstruowując wnętrze. Przedział załogi przeniesiono do przodu – kierowca i dowódca siedzieli obok siebie, a strzelec po środku, nieco za nimi. Dalszą część przedziału bojowego przystosowano do przewożenia 7-8 żołnierzy desantu. Wejście umieszczono z tyłu, po prawej stronie, tak jak w typowych transporterach opancerzonych.

Achzarit (fot. Anton Nossik/Wikimedia Commons)

W wyniku przebudowy masa pojazdu wzrosła do aż 44 ton. Zmieniła się również sylwetka i gabaryty pojazdu, ponieważ przy długości 6 m i szerokości 3,6 m, wysokość spadła do około 2 m. Napęd stanowił silnik diesla o mocy 650 lub 850 KM, w zależności od wersji. Prędkość maksymalna wynosiła 65 km/h, a zasięg około 600 km. Aby maksymalnie zwiększyć ochronę załogi, Achzarit otrzymał dodatkowe opancerzenie z przodu i po bokach kadłuba, którego grubość wynosiła około 200 mm. Uzbrojenie obronne stanowiły trzy karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm, z których jeden umieszczono na zdalnie sterowanym z wnętrza stanowisku.

Chociaż ostatecznie koszt przebudowy okazał się wyższy niż w przypadku budowy transporterów opancerzonych od podstaw, Izraelczycy spożytkowali posiadane rezerwy starych czołgów T-54 i T-55. Przebudowano około 300 wozów, które trafiły głównie do pododdziałów 366 Dywizji Pancernej, zwłaszcza do 84 Brygady Giwati.

Achzarit (fot. Anton Nossik/Wikimedia Commons)

Achzarit okazał się bardzo udanym pojazdem, zapewniającym załodze bardzo dobrą ochronę. O jakości pojazdu najlepiej świadczą jego klony, zaprojektowane w Serbii (VIU-55 Munja) oraz przede wszystkim w Rosji (BTR-T). Doświadczenia z eksploatacji Achzaritów pomogły w zaprojektowaniu nowego ciężkiego transportera opancerzonego Namer, który od 2008 roku jest systematycznie wprowadzany do uzbrojenia Sił Obrony Izraela. Co ciekawe, Azcharity cały czas pozostają w eksploatacji i być może trafią do uzbrojenia innych armii, np. tych, które wycofują posiadane czołgi T-55.