A34 Comet – pradziadek czołgów podstawowych

A34 – ostatni czołg szybki Wielkiej Brytanii

Prace nad czołgiem A34 rozpoczęły się na przełomie października i listopada 1943 roku. Konstruktorzy zgodnie z zamówienie brytyjskiej armii wykorzystali jako bazę podwozie czołgu typu Cromwell. Zmianie uległo jednak na tyle dużo elementów, że nowy czołg chociaż wyglądał podobnie, wykorzystywał zaledwie 40% komponentów Cromwella.

Kadłub A34 otrzymał nowy, większy pierścień wieży o średnicy 1626 mm, a kadłub wykonano z płyt spawanych a nie nitowanych jak w przypadku wcześniejszych pojazdów. Powodem zmiany konstrukcji były wnioski wyciągnięte z eksploatacji czołgów z nitowanymi kadłubami (jak łatwo się domyśleć, w momencie trafienia, nity odskakiwały i często raniły, a nawet zabijały załogę we wnętrzu czołgu).

A34 Comet podczas pokazowego przejazdu po składanym moście

Nowa konstrukcja kadłuba sprawiła, że czołg miał nieco grubszy pancerz, chociaż w praktyce nie przewidywano zmian w opancerzeniu. Zmianie uległo również podwozie, które przystosowano do szerszych gąsienic (457 mm), które poprawiały mobilność pojazdu w trudnym terenie.

Nowa wieża również wykonana była z płyt walcowanych i spawanych a nie nitowanych. Jarzmo armaty było jednak odlewane. Nowa wieża była na tyle duża, aby pomieścić większą armatę kalibru 76,2 mm. Konstruktorzy postanowili jednak i w tym miejscu dokonać zmian.

A34 Comet

Czołg otrzymał armatę QF 77 zamiast QF 17 pdr. Oba działa różniły się długością lufy (QF 77 miała długość 50 kalibrów, a QF 17 pdr 55 kalibrów) oraz wykorzystywaną amunicją. Pociski do armaty QF 77 miały krótsze łuski, dzięki czemu możliwe było zwiększenie zapasu amunicji w czołgu (do 61 pocisków)

Niestety zmiana armaty pociągnęła za sobą również pogorszenie parametrów i przebijalności działa. Mimo to jego skuteczność i tak znacznie przewyższała armaty kalibru 75 mm. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na nazewnictwo obu armat. Chociaż obie mają kaliber 76,2 mm, ze względu na wykorzystanie innej amunicji, armatę z Cometa określa się jako mająca kaliber 77 mm. Miało to pomóc jednostkom logistycznym w odpowiednim zaopatrywaniu jednostek.

A34 Comet

Prace nad Cometem zakończono w lutym 1944 roku. Zbudowano wówczas jedną drewnianą makietę, 4 czołgi “żelazne” – czyli nieopancerzone, a w kolejnych miesiącach przygotowano serię 20 czołgów przedprodukcyjnych. Po raz pierwszy brytyjskie dowództwo zdecydowało się na zamówienie serii próbnej czołgów i przetestowaniu ich przed rozpoczęciem właściwej produkcji.

Testy okazały się bardzo udane, w związku z czym zakłady Leyland otrzymały zamówienie na około 2000 czołgów A34 Comet. Produkcja ruszyła dopiero w połowie roku, a pierwsze gotowe czołgi trafiły do jednostek we wrześniu 1944 roku. Pierwszych 31 pojazdów wysłano do jednostek walczących w Europie w grudniu 1944 roku (oficjalnie 29 Brygada Pancerna wchodząca w skład 11 Dywizji Pancernej przejęła pierwsze czołgi 1 grudnia).

A34 Comet

Trafiły one do pododdziałów 11 Dywizji Pancernej walczącej w północnych Niemczech. Ze względu na zmianę charakteru walk i coraz rzadsze starcia między czołgami, Comety nie miały okazji do pokazania się w walce. Mimo to załogi były z nich zadowolone. Według niepotwierdzonych informacji kilkanaście takich czołgów trafiło w 1945 roku do polskiej 1 Dywizji Pancernej jako uzupełnienie strat.

Wraz z zakończeniem wojny anulowano zamówienie na produkcję Cometów, która zakończyła się po zbudowaniu 1186 pojazdów. W okresie powojennym czołgi te trafiły głównie do jednostek stacjonujących w Niemczech i w Hong Kongu. Z czasem zaczęto je jednak zastępować wprowadzanymi do eksploatacji czołgami uniwersalnymi typu A41 Centurion.

A34 Comet w Korei

Kilka Cometów trafiło na początku lat 50. do Korei wraz z brytyjskimi oddziałami biorącymi udział w konflikcie. Ostatecznie z służby Comety zaczęto wycofywać z służby w latach 50.. W 1957 wycofano je z jednostek w Niemczech, a w 1959 również w Hong Kongu. Większość z nich zezłomowano na miejscu. W kolejnych latach pozostałe czołgi wykorzystywano jako pojazdy treningowe, aż do 1969 roku.

Po wycofaniu z eksploatacji większość Cometów zezłomowano, część wykorzystano jako cele na poligonach a kilkadziesiąt sprzedano. Wśród odbiorców zagranicznych znalazła się Republika Południowej Afryki (26 czołgów kupionych za 520 000 funtów) która wykorzystywała je przez kilkanaście lat, Finlandia (łącznie 81 czołgów kupionych w dwóch partiach, w tym część za zaledwie 2500 funtów od czołgu) wykorzystywanych do lat 70-tych, Irlandia (8 czołgów kupionych za 176 000 funtów), Birma (25 albo 26 czołgów wykorzystywanych aż do 1995 roku) oraz Kuba (15 czołgów).

W latach 60. wśród potencjalnych nabywców Cometów znalazła się Libia, która ostatecznie kupiła Centuriony.