Są 3 najpiękniejsze rzeczy na świecie – kobieta w tańcu, koń w galopie i żaglowiec pod pełnymi żaglami. Ze wszystkich jednostek pływających to właśnie żaglowce wzbudzają największy podziw. Chociaż kiedyś królowały na morzach i oceanach, dzisiaj są raczej cieniem dawnej chwały. Mimo to, dalej są najpiękniejszymi statkami.
Paradoksalnie, najpiękniejsze, największe i najlepsze żaglowce zbudowano w czasach, kiedy era tego typu statków już się skończyła. Pod koniec XIX wieku wraz z rozwojem napędu parowego żagle jako napęd odeszły do lamusa. Równoległe nowe metody konstrukcji jednostek pływających sprawiły, że zaczęto budować coraz większe statki.
Pogoń za wielkością, która ogarnęła świat na początku XX wieku ominęła jednak żaglowce. Powstało jedynie kilka jednostek, które wyróżniły się swoimi rozmiarami, ale próżno szukać w ich historii rywalizacji o miano największego. Mimo, iż żaglowce nie są już tak popularne jak kiedyś, współcześnie dalej buduje się tego typu jednostki z myślą o rejsach wycieczkowych i szkoleniu marynarzy. Niestety obecnie wiele z nich często wyposażona jest w dodatkowy napęd, przez co czasami trudno nazwać je prawdziwymi żaglowcami.
Lista największych żaglowców jest wyjątkowo trudna do przygotowania ponieważ nie można jednoznacznie powiedzieć który statek był największy. Wszystko zależy od przyjętych kryteriów. W związku z tym na liście znalazło się kilka jednostek, które otrzymały tytuł największego żaglowca. Zapewne można by dodać kilka jednostek jeszcze.
Windjammer – nazwa żaglowców przystosowanych do osiągania dużych prędkości – tzw. pogromcy wiatrów. Zaczęto je stosować na przełomie XIX i XX wieku głównie w przypadku nowych, dużych żaglowców budowanych według nowych założeń konstrukcyjnych. Statki te były nie tylko najszybszymi żaglowcami, ale również jednymi z najszybszych ówczesnych statków.
Nazwy tej nie stosuje się wobec współczesnych jednostek, które często osiągają podobne prędkości, ale nie zbudowano ich z myślą o przewożeniu towarów.
Preußen (Preussen)
Za największy żaglowiec w historii uznaje się niemieckiego windjammera o nazwie Preussen. Mający 147 m długości statek miał aż 5 masztów i nie posiadał żadnego napędu pomocniczego. Zamontowane na jego pokładzie silniki służyły jedynie do zapewnienia energii i napędu pomp.
Zamówienie na jednostkę złożono w listopadzie 1900 roku, a stępę położono w sierpniu 1901 roku. Wodowanie nastąpiło 7 maja 1902 roku a do służby Preussen wszedł 10 lipca 1902 roku. W swój dziewiczy rejs wyruszył 31 lipca. Koszt budowy wyniósł około 300 000 dolarów (współcześnie około 8,5 mln dolarów).
Projekt żaglowca przygotował Carl H. Laeisz. Niestety konstruktor zmarł jeszcze zanim rozpoczęto budowę jednostki. Preussen można sklasyfikować jako masowiec ponieważ od początku projektowany był tylko i wyłącznie do transportu towarów. Żaglowiec miał stalowy kadłub o długości 134 m (długość całej jednostki to 147 m) i wyporność 11 330 ton. Tonaż wynosiło nieco ponad 5000 BRT. Załoga składała się z 45-49 marynarzy.
Dzięki swojej znakomitej konstrukcji Preussen mógł rozwijać prędkość aż 20,5 węzła, co jak na żaglowiec było znakomitym wynikiem. Niektórzy uznają go za jeden z najszybszych żaglowców w historii. Jego kariera chociaż udana, nie była zbyt długa.
5 listopada 1910 roku żaglowiec został staranowany przez mały parowiec Brighton niedaleko Newhaven. Niestety złe warunki pogodowe uniemożliwiły odholowanie jednostki do portu. Dryfujący kadłub został wyrzucony na skały niedaleko Dover.
Po usunięciu ładunku i części wyposażenia uznano, że nie da się go już uratować i pozostawiono go własnemu losowi. Preussen zatonął, a jego wrak znajduje się blisko brzegu na głębokości 6 metrów.
Thomas W. Lawson
Drugim największym żaglowcem w historii jest amerykański szkuner Thomas W. Lawson zwodowany w 1902 roku podobnie jak Preussen. Tym co wyróżnia ten statek jest ilość masztów – aż 7 (sic!). Żaglowiec zaprojektował Bowdoin B. Crowninshield w 1901 roku.
Zamówienie na jednostkę złożono 25 czerwca 1901 roku, stępkę położono w listopadzie 1901 a wodowanie nastąpiło 10 lipca 1902 roku. Po ukończeniu prac wykończeniowych jednostka wyruszyła w swój pierwszy rejs we wrześniu 1902 roku. Koszt budowy wyniósł 400 000 dolarów (współcześnie około 11,4 mln dolarów).
Żaglowiec miał stalowy kadłub, a długość całej jednostki wynosiła 145 m. Wyporność wynosiła 11 000 ton a tonaż 5200 BRT. Załogę stanowiło 18 marynarzy. Ożaglowanie w sprzyjających warunkach pozwalało na osiągnięcie prędkości 16 węzłów, ale zwykle było to trudne.
Od samego początku Thomas W. Lawson sprawiał problemy załodze. Ze względu na swoje rozmiary, kształt kadłuba i stanowczo za małe ożaglowanie był trudny w sterowaniu i powolny. Dodatkowo duża wyporność utrudniała jego obsługę w niektórych portach.
Początkowo żaglowiec wykorzystywano do transportu węgla, ale w 1903 roku pozbawiono go części żagli i przekształcono w barkę do transportu ropy. W 1906 roku wyremontowano go i przywrócono pełne ożaglowanie. W ładowniach mieściło się około 60 000 baryłek ropy. Co ciekawe, był to pierwszy w historii tankowiec o napędzie żaglowym.
Kariera statku zakończyła się jednak w 1907 roku. 13 grudnia jednostka została zakotwiczona niedaleko wyspy St. Agnes należącej do archipelagu Scilly. Żaglowiec był w kiepskim stanie, ponieważ w trakcie rejsu przez Atlantyk wpadł w sztorm.
W nocy 14 grudnia silne fale zerwały łańcuchy kotwic, a żaglowiec targany falami przewrócił się. Zginęło 17 z 19 osób na pokładzie (dodatkowym pasażerem był pilot, który miał pomóc w dotarciu do portu). Jedynymi osobami, które przeżyły byli kapitan George W. Dow i inżynier Edward L. Rowe.
SV Royal Clipper
Współcześnie za największy żaglowiec uznaje się pięciomasztową fregatę Royal Clipper o długości 133 m i wyporności 4163 ton. Statek ten faktycznie jest jednym z największych, ale w porównaniu do opisanych wcześniej jednostek, posiada napęd pomocniczy w postaci dwóch silników o łącznej mocy 5000 KM. Prędkość maksymalna wynosi 17 węzłów pod żaglami i 13,5 na silnikach.
W przeciwieństwie do wcześniejszych jednostek Royal Clipper jest statkiem wycieczkowym. Jego załoga składa się z 100-110 marynarzy (ale jedynie 20 jest potrzebnych do obsługi żagli), a ponadto na pokładzie znaleźć się może 228 pasażerów.
Historia statku zaczęła się w latach 80. w… Polsce. Projekt żaglowca przygotował Zygmunt Choreń, a statek noszący wówczas nazwę Gwarek miał być jednostką wycieczkową dla górników i robotników. Budowę rozpoczęto w 1989 roku, ale bankructwo stoczni sprawiło, że prace przerwano. Nieukończony kadłub odkupiła kilka lat później firma Star Clippers i zleciła dokończenie prac według nieco zmienionego projektu.
Kadłub wydłużono i w lipcu 2000 roku spuszczono na wodę. Po zakończeniu prac wykończeniowych żaglowiec otrzymał nazwę Royal Clipper i stał się jednostką flagową firmy Star Clippers. Pozostaje w eksploatacji do dnia dzisiejszego.
STS Siedow
Wartym wspomnienia jest również największy obecnie żaglowiec szkolny – rosyjski Siedow o długości 117 m. Historia jednostki jest bardzo długa, ponieważ zbudowano ją w 1921 roku w Niemczech pod nazwą Magdalene Vinnen II.
Siedow, ex. Magdalene Vinne II, ex. Kommodore Johnsen ma stalowy kadłub i 117 m długości, a jego wyporność wynosi 7380 ton. Oprócz żagli statek posiada napęd pomocniczy w postaci silników diesla. Prędkość maksymalna pod żaglami wynosi 18 węzłów, a silniki pozwalają na osiągnięcie prędkości 8 węzłów. Załoga składa się obecnie 60 marynarzy i 164 kursantów.
Żaglowiec zwodowano 23 marca 1921 roku w Kilonii. Początkowo wykorzystywano go jako statek towarowy oraz od 1936 roku jako jednostkę szkolną. Po zakończeniu II wojny światowej żaglowiec trafił do ZSRR w ramach reparacji wojennych. Otrzymał wówczas nazwę Siedow i przekształcono go w typowy statek szkolny. Początkowo wykorzystywała go Marynarka Wojenna a później Ministerstwo Rybołówstwa. Obecnie właścicielem Siedowa jest Wyższa Techniczna Szkoła Morska. Żaglowiec często pojawia się w Szczecinie na paradzie żaglowców.
Club Med 2 i Club Med 1 (Wind Surf)
Wartymi wspomnienia są dwa żaglowce pasażerskie których właścicielem jest firma Club Med – Club Med 1 i Club Med 2. Oba statki mają 194 m długości. Gdyby nie obecność napędu w postaci silników diesla, będących w praktyce głównym napędem jednostek, byłyby to największe obecnie pływające żaglowce. Prędkość maksymalna wynosi od 10-15 węzłów.
Obie jednostki zamówiono w stoczni Ateliers et Chantiers du Havre. Pierwszy żaglowiec – Club Med 1 zwodowano w 1990 roku po 4 latach budowy, a Club Med 2 zwodowano w 1996 roku.
Załoga statków składa się z 214 osób, a dodatkowo na pokładzie znaleźć się może aż 386 pasażerów. Dzięki pełnej komputeryzacji, obsługa żagli jest automatyczna. Jak przystało na statki wycieczkowe, pasażerowie mają do swojej dyspozycji liczne atrakcje w postaci sal balowych, klubów i basenów.
W 1998 roku Club Med 1 został sprzedany firmie Windstar Cruises, a jego nazwę zmieniono na Wind Surf. Obie jednostki pozostają w eksploatacji.
Great Eastern – największy (nie)żaglowiec
W zależności od przyjętych kryteriów, za największy żaglowiec w historii uznać można… parowiec Great Eastern. Zwodowany w 1858 roku statek mimo iż posiadał napęd parowy, miał całkiem spore ożaglowanie, pozwalające na podróż z niewielką prędkością bez użycia silników parowych.
Statek miał 211 m długości i był praktycznie największym statkiem XIX wieku. Nie można go jednak uznać za typowy żaglowiec ponieważ to napęd parowy pełnił główną rolę, a żagle miały charakter pomocniczy i nie mogły być wykorzystywane w czasie rejsu pod parą.
