Wprowadzony do uzbrojenia pod koniec II wojny światowej amerykański czołg lekki M24 Chaffee mimo swoich wad, uznawany jest za najlepszy czołg tej klasy, wykorzystywany podczas wojny. Na początku lat 50. Amerykanie wprowadzili do uzbrojenia nowy czołg lekki, będący dalekim rozwinięciem M24. Pojazd otrzymał nazwę M41 Walker Bulldog i mimo upływu lat, część pojazdów pozostaje w eksploatacji.
Geneza
Podczas II wojny światowej czołgi lekkie przeszły olbrzymią transformację. Z małych, słabo uzbrojonych pojazdów rozpoznawczych zamieniły się w szybkie czołgi zdolne do nawiązania walki z lżejszymi pojazdami przeciwnika, a pod względem uzbrojenia dorównywały czołgom średnim z początku wojny. Świetnym przykładem takiego pojazdu był amerykański M24 Chaffee, uznawany za najlepszy czołg lekki II wojny światowej.
Czołg ten posiadał armatę kalibru 75 mm, dysponującą podobnymi parametrami do działa stosowanego w czołgach średnich M4 Sherman. W połączeniu z przemyślaną konstrukcją i dobrymi osiągami czołg ten prezentował się całkiem nieźle jak na tę klasę pojazdów. Z drugiej strony armata kalibru 75 mm była w tym czasie całkowicie nieprzydatna w starciu z np. czołgami średnimi, na które rozpoznawcze M24 mogły trafić. W związku z tym wozów tych nie wykorzystywano zbyt szeroko do innych zadań, np. wsparcia piechoty.
Po wojnie, wraz z narastającym zagrożeniem wybuchu wojny z ZSRR amerykańska armia uznała, że należy wprowadzić do uzbrojenia nowy czołg lekki dysponujący znacznie lepszymi możliwościami bojowymi od M24. Nowy pojazd miał zachować ogólną charakterystykę konstrukcji M24, ale miał być przy tym większy i lepiej uzbrojony.
M41 Walker Bulldog
Prace nad nowym czołgiem rozpoczęto w 1946 roku, ale prototyp ukończono dopiero w 1949 roku. Wojsko przekazało wyraźne wytyczne dotyczące parametrów wozu, jednak konstruktorzy w Research and Development Division w Detroit Arsenal mieli sporą swobodę w pracach nad konstrukcją czołgu. W trakcie trwających do 1951 roku prób przetestowano wiele różnych wariantów uzbrojenia i wyposażenia czołgów, w tym projektu wieży.
Podstawowym uzbrojeniem czołgu początkowo oznaczonego jako T37, a później jako T41 była armata kalibru 76,2 mm (testowano kilka wersji, wybierając ostatecznie armatę M32A1). Testowano zarówno amerykańskie jak i brytyjskie systemy kierowania ogniem, z których ten ostatni spisywał się najlepiej, jednak ostatecznie z powodu problemów z dopracowaniem konstrukcji, nie wprowadzono go do wozów seryjnych. Dodatkowe uzbrojenie składało się z karabinu maszynowego kalibru 7,62 mm w wieży i 12,7 mm na wieży.
Czołg miał 5,8 m długości, 3,2 m szerokości i 2,7 m wysokości, oraz ważył 23,5 tony. Napęd stanowił sześciocylindrowy silnik benzynowy Continental AOS-895-3 o mocy 500 KM, zapewniający prędkość maksymalną do 72,4 km/h. Pancerz czołgu miał grubość od 13 do 32 mm, dzięki czemu zapewniał ochronę jedynie przed lżejszym uzbrojeniem.
Zanim próby dobiegły końca, wojsko zleciło zakładom Cadillaca rozpoczęcie produkcji seryjnej nowych czołgów. Powodem przyśpieszenia prac były straty poniesione przez amerykańskie wojska w Korei, gdzie czołgi lekkie M24 nie były w stanie nawiązać równej walki z koreańskimi T-34/85. Nagłe przyśpieszenie produkcji, jeszcze przed zakończeniem prób sprawiło, że w początkowym okresie wprowadzania wozów do uzbrojenia pojawiało się sporo problemów.
W momencie zjechania z taśm produkcyjnych, czołgi musiały wracać do fabryki w celu wprowadzenia modyfikacji, które opracowano w trakcie trwających jeszcze testów. Ostatecznie do 1954 roku wyprodukowano 5467 wozów typu T41, które w momencie zakończenia prób zostały przemianowane na M41 Walker Bulldog (początkowo nazywano je Little Bulldog, ale nazwę zmieniono, aby upamiętnić generała Waltona H. Walkera, który zginął w Korei).
Tuż przed zakończeniem walk, do Korei wysłano partię czołgów M41, które nie wzięły jednak aktywnego udziału w walkach, przez co nie sprawdzono ich możliwości w porównaniu z T-34/85. W ciągu kolejnych lat M41 systematycznie dopracowywano. Powstało wówczas kilka wersji czołgów, różniących się szczegółami konstrukcji, a starsze egzemplarze systematycznie modernizowano. Pod koniec lat 60. uznano jednak, że możliwości bojowe M41 są niewystarczające w porównaniu z pojazdami potencjalnych przeciwników. Podjęto wówczas próby przezbrojenia czołgów w nowe armaty kalibru 90 mm, jednak ostatecznie z pomysłu zrezygnowano.
Po raz pierwszy M41 wzięły udział w walkach w dniach 17-20 kwietnia 1961 roku. Pięć czołgów przeniesionych z rezerw armii zostało przekazanych kubańskim oddziałom, które przeprowadziły desant w Zatoce Świń. W trakcie walk czołgi spisały się całkiem nieźle, niszcząc lub uszkadzając kilka T-34/85. Ostatecznie wraz z fiaskiem całej operacji, wszystkie wozy zostały zniszczone przez załogi, aby nie wpadły w ręce wojsk rządowych.
Kolejnym konfliktem, w którym czołgi M41 wzięły udział była wojna w Wietnamie. W walkach wzięło udział około 200-350 czołgów, które zostały dostarczone siłom południowego Wietnamu (wojska amerykańskie nie chciały wykorzystywać M41 w tak trudnym terenie). Wykorzystywano je do różnych zadań, jednak w starciu z czołgami północno wietnamskimi – głównie T-54 i ich chińskie klony, nie miały one większych szans. Wiele wozów wykorzystywano wówczas do zadań obronnych w ramach stacjonarnych stanowisk ogniowych.
W latach 70. amerykańska armia uznała, że M41 nie spełniają już oczekiwań sił zbrojnych, w związku z czym zaczęto je wycofywać z eksploatacji. Część wozów trafiała do magazynów lub była złomowana, a pozostałe sprzedawano różnym odbiorcom dosłownie z całego świata. Większość wozów miała niewielki przebieg, dzięki czemu był to wartościowy sprzęt dla mniejszych armii.
Długa służba w obcych rękach
Liczba użytkowników M41 była bardzo długa. Znalazły się na niej takie kraje jak: Austria (40 czołgów), Argentyna (tymczasowo 5 wozów), Belgia (135 czołgów), Brazylia (386 czołgów), Dania (53 czołgi), Etiopia (54 czołgi), RFN (50 czołgów), Grecja (81 czołgów), Japonia (130 czołgów), Liban (50 czołgów), Nowa Zelandia (10 czołgów), Pakistan (50 czołgów), Filipiny (7 czołgów), Portugalia (kilkadziesiąt egzemplarzy), Arabia Saudyjska (60 czołgów), Somalia (10 czołgów), Wietnam Południowy (200-350 czołgów), Hiszpania (245 czołgów), Sudan (53 czołgi pochodzące z Arabii Saudyjskiej), Tajlandia (200 czołgów, Tunezja (12 czołgów), Turcja (100 czołgów), oraz Dominikana (12 czołgów, 10 pozostaje w służbie), Chile (60 czołgów, wszystkie w rezerwie), Tajwan (675 czołgów, z których 400 pozostaje w służbie) Gwatemala (10 czołgów) i Urugwaj (22 czołgi).
Zagraniczni użytkownicy M41 poddawali swoje wozy licznym lokalnym modernizacjom, które znacząco zwiększały możliwości bojowe czołgów. W ramach różnych programów część wozów otrzymała silniejsze uzbrojenie (np. urugwajskie M41U otrzymały belgijskie armaty Cockerill Mk. IV kalibru 90 mm), oraz nowe jednostki napędowe. W szczególności wozy wykorzystywane w Ameryce Południowej były poddawane modernizacjom, ponieważ stanowiły trzon sił pancernych wielu państw.
Na przestrzeni lat powstało również kilka propozycji dalekich modernizacji czołgów M41, przygotowywanych zarówno przez amerykańskie, jak i europejskie firmy. Ostatecznie tylko część prezentowanych rozwiązań wprowadzono do eksploatowanych wozów, ponieważ koszt programów modernizacyjnych był zbyt duży.
Wiele wozów cały czas pozostaje w eksploatacji, chociaż ich możliwości bojowe na współczesnym polu walki nie są już zbyt duże. Z drugiej strony pojazdy te idealnie nadają się do wsparcia innych oddziałów. Największym z współczesnych użytkowników tych czołgów jest Tajwan – około 400 wozów pozostaje w służbie, lub jest w stanie pozwalającym na ich eksploatację.
Podsumowanie
Jako czołg lekki M41 Walker Bulldog był bardzo dobrze zaprojektowanym pojazdem, który w toku służby został znacząco usprawniony. Z drugiej strony już w latach 60. pojazdy te nie nadawały się do prowadzenia działań rozpoznawczych (do których je projektowano), ponieważ ustępowały mobilnością pojazdom kołowym, lub pojazdom rozpoznawczym budowanym na transporterach opancerzonych.
Początkowo silne uzbrojenie również szybko stało się przestarzałe, a próby zwiększenia siły ognia prowadziły do powstania kosztownych i nieekonomicznych programów modernizacyjnych. Z drugiej strony, dzięki prostej i wytrzymałej konstrukcji, M41 mógł pozostawać w służbie przez długie lata jako pojazdy wsparcia, zwłaszcza w siłach zbrojnych, które w potencjalnych konfliktach nie miały walczyć z przeciwnikiem uzbrojonym w większe siły pancerne.
