Pod koniec lat 50. w ZSRR rozpoczęto prace nad następcą samolotów pasażerskich Ił-12 i Ił-14. Nowy samolot miał dysponować większymi osiągami oraz pojemnością. Efektem prac było powstanie turbośmigłowego Ił-a-18. Samoloty te dzięki swojej wytrzymałej konstrukcji pozostały w eksploatacji przez pół wieku.
Geneza
Historia Ił-18 sięga końcówki II wojny światowej. Rosyjskie władze zleciły wówczas zakładom Iljuszyna rozpoczęcie prac nad nowym samolotem pasażerskim, którego projekt w pewnym stopniu miał być oparty o konstrukcję przejętych amerykańskich bombowców B-29, oraz ich sowieckiej kopii Tu-4. Prace nad samolotem rozpoczęto zaraz po zakończeniu wojny, a oblot prototypu miał miejsce 17 sierpnia 1947 roku.
Maszyna otrzymała oznaczenie Ił-18 i wzięła udział w wielu testach i pokazach. Ich rezultaty były bardzo zadowalające, jednak ostatecznie samolot nie wszedł do produkcji seryjnej. Projekt trafił do kosza, a jedyny zbudowany prototyp rozebrano. Głównym powodem rezygnacji z maszyny był brak zapotrzebowania na nowe samoloty pasażerskie, spowodowany nadmiarem wycofywanych ze służby maszyn wojskowych.
W połowie lat 50. temat budowy nowoczesnego samolotu pasażerskiego powrócił, głównie dzięki sukcesom jakie osiągnęły Ił-12 i Ił-14. Tym razem w wytycznych dla zakładów Iljuszyna pojawił się wymóg zainstalowania w samolocie silników turbośmigłowych. Nowy napęd zwiększał osiągi i pozwalał na zbudowanie samolotu mieszczącego większą liczbę pasażerów. Oficjalnie zlecenie na budowę samolotu spłynęło 30 grudnia 1955 roku, jednak prace nad nim rozpoczęto już rok wcześniej. Wykorzystywano przy tym doświadczenie z budowy pierwszego prototypu z 1947 roku. Ostatecznie zaprojektowany samolot był jednak całkowicie nową konstrukcją, która zachowała tylko nazwę Iljuszyn Ił-18.
Długowieczny Ił-18
Prototyp Ił-18 ukończono w połowie 1957 roku, a oblot maszyny miał miejsce 4 lipca 1957 roku. 10 lipca samolot zaprezentowano w Moskwie przedstawicielom władz. Po serii krótkich testów Ił-18 wszedł do produkcji, natychmiast zastępując na liniach montażowych Ił-a-14. Początkowo samoloty wyposażono w silniki turbośmigłowe Kuzniecow NK-4, jednak po wyprodukowaniu pierwszej serii maszyn podjęto decyzję o zastąpieniu ich lepszymi i bardziej dopracowanymi silnikami Iwaczenko AI-20M.
Ił-18 miał 36 m długości i 37,4 m rozpiętości skrzydeł. Masa samolotu wynosiła 35 ton, a maksymalna masa startowa 64 tony. Cztery silniki Iwaczenoko AI-20M zapewniały prędkość maksymalną 675 km/h i przelotową 625 km/h, oraz zasięg 3700-6500 km w zależności od przewożonego ładunku. Początkowo kabina pasażerska mieściła 65 osób, jednak w kolejnych wersjach zmieniano jej układ, dzięki czemu ostatecznie Ił-18 mógł pomieścić około 120 osób.
W krótkim czasie Ił-18 zdobył popularność zarówno wśród pilotów jak i linii lotniczych z całego świata. Samoloty były bardzo solidne i miały dobre osiągi. W związku z tym produkcję seryjną kontynuowano do 1985 roku. Powstało kilkanaście wersji samolotów tego typu, różniących się przede wszystkim wyposażeniem. Poszczególni użytkownicy dokonywali z czasem własnych modyfikacji.
Najważniejszymi wersjami były:
- Ił-18A – pierwsza wersja produkcyjna z silnikami Kuzniecow NK-4 – 20 egzemplarzy,
- Ił-18B – zmodyfikowana wersja A mieszcząca 84 pasażerów,
- Ił-18D – wersja z silnikami Iwaczenko AI-20M oraz większymi zbiornikami paliwa,
- Ił-18E – wersja z silnikami Iwaczenko, ale z standardowymi zbiornikami paliwa,
- Ił-18I – najbardziej pojemna wersja, mieszcząca 122 pasażerów,
- Ił-18W – ostatnia duża wersja, mieszcząca 90-100 pasażerów, będąca podstawą do zbudowania wielu maszyn specjalnych.
Wyprodukowano według różnych źródeł około 564 egzemplarzy tych maszyn. Ponadto na podstawie wersji pasażerskiej na początku lat 70. stworzono morski samolot patrolowy i zwalczania okrętów podwodnych Ił-38. Ił-y-18 trafiły do wielu linii lotniczych na całym świecie. Wśród użytkowników znalazły się takie kraje jak Afganistan, Chiny, Bułgaria, Kuba, Czechosłowacja, NRD, Egipt, Węgry, Kazachstan, Mali, Korea Północna, Polska, Rumunia, Ukraina, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Wietnam czy też Jemen.
Co ciekawe, dzięki swojej solidnej konstrukcji samoloty pozostawały w eksploatacji przez długie lata, a kilka maszyn cały czas jest wykorzystywanych. Jednym z ważniejszych użytkowników tych samolotów była Korea Północna, która używała ich jeszcze w pierwszej połowie 2017 roku. Obecnie samoloty te są systematycznie wycofywane z eksploatacji.
Ważnym użytkownikiem Ił-ów-18 była również Polska. W lutym 1961 roku do naszego kraju trafiły dwie maszyny w wersji transportowej (Ił-18W i Ił-18E), a Polskie Linie Lotnicze LOT kupiły 3 w wersji pasażerskiej. 24 maja 1961 roku po raz pierwszy Ił-18 w barwach PLL LOT wykonał lot rejsowy do Moskwy.
Z czasem sprowadzono kolejne samoloty. Łącznie 10 maszyn wykorzystywano do 1991 roku, a następnie dwa egzemplarze (Ił-18D) trafiły do polsko-japońskich linii Polnippon Cargo. W 1997 roku obie maszyny kopiły linie Polonia Airways, które wykorzystywały je przez pewien czas.
Radziecka technika
Cechą charakterystyczną Ił-ów-18 była solidna konstrukcja i duża niezawodność. Dzięki temu samoloty pozostawały w służbie przez wiele lat. W latach 90. były jednak całkowicie przestarzałe, w związku z czym wycofano je z dalszej eksploatacji w większości linii lotniczych na świecie.
Następcą Ił-ów-18 był napędzany silnikami odrzutowymi Ił-62. Chociaż samoloty te dysponowały dobrymi osiągami, zapisały się w historii licznymi katastrofami, w tym dwiema największymi katastrofami lotniczymi w polskiej historii.
