Antonow An-124 Rusłan powstał na początku lat 80. jako strategiczny samolot transportowy dla radzieckich sił zbrojnych. Przemiany polityczne w ZSRR sprawiły jednak, że wiele z tych maszyn trafiło na rynek cywilny. Obecnie są to największe seryjnie produkowane samoloty transportowe na świecie.
Geneza
W połowie lat 60. radzieccy wojskowi uznali, że posiadane już samoloty transportowe oraz niedawno oblatany An-22 nie zwiększają w znaczący sposób strategicznych możliwości transportowych sił zbrojnych. Największym problemem była mała liczba posiadanych maszyn oraz ich niewystarczający udźwig i osiągi. W związku z tym, 21 lipca 1966 roku przedstawiono dokument określający priorytety rozwoju lotnictwa w ZSRR, w którym zapisano założenia dla nowego samolotu transportowego.
Prace nad maszyną rozpoczęto w 1967 roku, ale dopiero w 1974 roku powstała koncepcja, która uzyskała aprobatę władz i wojska. Według założeń, samolot oznaczony jako An-124 miał być czterosilnikowym, odrzutowym samolotem transportowym, wyposażonym w najnowocześniejsze, dostępne wówczas w ZSRR rozwiązania techniczne oraz dysponującym udźwigiem 120-140 ton.
Od początku zakładano, że nowe samoloty będą budowane równolegle w dwóch fabrykach w Kijowie oraz Uljanowsku. W związku z tym zamówiono trzy prototypy – jeden bazowy, oraz dwa przedseryjne z obu zakładów. Ze względu na zakres prac, pierwsza z maszyn została ukończona dopiero w 1982 roku.
Największy seryjnie produkowany samolot transportowy
Pierwszy prototyp An-124 Rusłan wzbił się w powietrze 26 grudnia 1982 roku a za sterami maszyny zasiadł Władimir Terski. Pierwszy egzemplarz przedseryjny wzbił się w powietrze w grudniu 1984 roku a kolejny w październiku 1985 roku. W ramach prób, w trakcie których wykonano 650 lotów trwających łącznie 1595 godzin dokładnie przeanalizowano zachowanie maszyn w powietrzu, zwłaszcza pod względem możliwości operowania w różnych, często trudnych warunkach pogodowych.
W maju 1985 roku jeden z prototypów zaprezentowano radzieckiej prasie, a następnie zaprezentowano go na salonie lotniczym w Le Bourget pod Paryżem. Po pokazie, 26 czerwca kolejny z prototypów wykonał rekordowy lot, w trakcie którego pobito aż 21 różnych rekordów m.in pod względem maksymalnego ładunku. Wyniki prób były tak dobre, że An-124 został skierowany do produkcji seryjnej, która ostatecznie zamknęła się w liczbie 56 egzemplarzy. Tym samym An-124 stał się największym pod względem rozpiętości skrzydeł seryjnie produkowanym samolotem transportowym na świecie (An-225 Mrija powstał tylko w jednym egzemplarzu).
Samoloty początkowo trafiły do radzieckich wojskowych jednostek transportowych, gdzie wykorzystywano je do przewożenia sprzętu wojskowego w rejony działań radzieckiej armii. Wraz z przemianami politycznymi i rozpadem ZSRR flota An-124 została jednak podzielona. Część maszyn pozostała na Ukrainie, a część w Rosji. Z powodu cięć budżetowych kilkanaście rosyjskich maszyn zostało sprzedanych cywilnym odbiorcom, a wszystkie ukraińskie Rusłany przejęły zakładany Antonowa.
Cywilne An-124 zaczęto wówczas wykorzystywać do przewozu wielkogabarytowych ładunków, zarówno cywilnych jak i wojskowych, ponieważ ukraińskie maszyny wielokrotnie wykonywały loty na zlecenie np. NATO. W związku z tym An-124 są częstymi gośćmi zarówno na europejskich lotniskach jak i amerykańskich czy azjatyckich. Kilkukrotnie odwiedzały też polskie lotniska.
Ze względu na koszty eksploatacji i remontów, część maszyn, zwłaszcza rosyjskich została jednak uziemiona. Według najnowszych danych, w służbie pozostaje 14 rosyjskich wojskowych An-124 w różnych wersjach (plus kilkanaście zmagazynowanych, czekających na modernizację lub remonty), 12 maszyn wykorzystywanych przez rosyjską firmę Volga-Dnepr (firma zamówiła 3 nowe maszyny, które mają powstać przy wykorzystaniu części nieukończonych maszyn, które znajdują się w zakładach Aviastar), 7 przez ukraińskie Antonov Airlines oraz jeden operujący w barwach Maximus Air Cargo z Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Dodatkowo dwie maszyny trafiły w Libii, jednak z powodu napiętej sytuacji politycznej w kraju, nie były wykorzystywane. W 2017 jeden z nich został przejęty przez Ukraińców (prawdopodobnie podczas pobytu serwisowego na Ukrainie), a drugi uległ zniszczeniu w trakcie ataku na lotnisko w Trypolisie w czerwcu 2019 roku.
W toku służby zarówno zakłady Antonowa, jak i rosyjskie zakłady Aviastar przygotowały wiele propozycji modernizacji maszyn, których celem było wydłużenie resursów i dostosowanie do nowych zadań i wymagań. Najważniejszą z wersji i jedyną, do której zmodernizowano część maszyn była An-124-100. W ramach prac wymieniono awionikę oraz liczne elementy konstrukcji, zwiększając tym samym niezawodność maszyn.
Na bazie wersji An-124-100 powstała odmiana An-124M-150, która miała jeszcze bardziej unowocześnioną awionikę, jednak nigdy nie wprowadzono jej do szerszej produkcji ze względu na zerwanie współpracy między Ukrainą a Rosja. W zaistniałej sytuacji zarówno Rosjanie jak i Ukraińcy zaczęli rozważać wznowienie produkcji Rusłanów na własną rękę. Problemem jest jednak to, że maszyny te pierwotnie produkowano z komponentów wytwarzanych w różnych zakładach, obecnie znajdujących się w dwóch różnych krajach, które nie współpracują już ze sobą (w związku z działaniami zbrojnymi we wschodniej Ukrainie). W związku z tym nowe An-124 musiałyby otrzymać np. nowe silniki. Ze względu na zapotrzebowanie na tego typu maszyny, możliwe, że mimo trudności, w najbliższych latach powstanie nowa wersja An-124.
Konstrukcja
Antonow An-124 to czterosilnikowy, odrzutowy samolot transportowy w układzie górnopłata. Maszyna ma 73,3 m rozpiętości skrzydeł oraz 69,1 m długości. Masa własna wynosi 175 ton, a maksymalna masa startowa 392 tony. Napęd stanowią cztery silniki Łotariew D-18T, zapewniające prędkość maksymalną 850 km/h i przelotową 750 km/h. Zasięg w zależności od ładunku wynosi nawet do 16 090 km.
Przestrzeń ładunkowa, do której dostęp możliwy jest przez tylną rampę jak i podnoszony nos ma 36,5 m długości, szerokość od 6,4 m do 6,68 m i wysokość 4,4 m, co daje kubaturę 1160 m³. Standardowo załoga składa się z 6-7 osób – dwóch pilotów, nawigatora, radiooperatora, inżyniera pokładowego, inżyniera-elektryka oraz technika urządzeń desantowych.
Katastrofy
Łącznie doszło do 4 dużych katastrof z udziałem An-124, w których zginęło łącznie 97 osób. Pierwsza z nich miała miejsce 13 października 1992 roku niedaleko Kijowa. Podczas lotu testowego oderwała się część przednich drzwi, co doprowadziło do utraty kontroli nad maszyną. Kolejna katastrofa miała miejsce 15 listopada 1993 roku w Iranie. Maszyna uderzyła o górę podczas oczekiwania na lądowanie. 8 października 1996 roku należący do Aeroflotu, ale wykorzystywany przez Ayaks Cargo An-124 rozbił się podczas próby lądowania przy słabej widoczności w rejonie San Francesco al Compo we Włoszech.
Ostatnia i najbardziej tragiczna w skutkach katastrofa miała miejsce 6 grudnia 1997 roku. Rosyjski wojskowy An124 rozbił się w Irkucku tuż po starcie. Zginęły 23 osoby na pokładzie i 49 osób na ziemi, ponieważ maszyna uderzyła w bloki mieszkalne.
